هر آنچه در مورد سرطان سینه لازم است بدانیم [ پیشگیری تا درمان ]

هر آنچه در مورد سرطان سینه لازم است بدانیم – سرطان سینه یکی از خطرناک‌ترین و در عین حال مرسوم‌ترین بیماری‌هایی است که طی دهه‌های گذشته همه گیر شده است.

در روند پیشگیری و درمان سرطان سینه، نکات مهمی وجود دارد که می‌تواند زندگی فرد بیمار را نجات دهد و پیش از پیشرفت بیماری، جلوی آن را گرفت.

در ادامه‌ی این مطلب ما قصد داریم نگاهی جامع به روند شروع، پیشرفت و درمان سرطان سینه داشته باشیم.

پیشنهاد می‌کنیم این مقاله را به صبر و حوصله مطالعه فرمایید و به توصیه‌ها و نکاتی که طی مقاله گفته شده توجه فرمایید.

جهت سهولت شما عزیزان و آسودگی در روند مطالعه، ما مقاله را در بخش‌های مخلتفی مانند:

• توضیح مختصر سرطان
• انواع تومورها (خوش خیم و بدخیم)
• گریدهای مختلف سرطان
• سرطان سینه یا همان سرطان پستان
• علائم سرطان پستان
• غربالگری
• Risk Factor های سرطان سینه (مواردی که موجب ایجاد این سرطان می‌شوند)
• خوراکی‌هایی که شانس ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهند
• روش‌های مختلف درمان سرطان سینه

طبقه بندی کرده‌ایم.

امیدواریم در پایان این مقاله توانسته باشیم نکات و دستورالعمل‌های کافی برای پیشگیری و آگاهی پیرامون سرطان سینه را به شما عزیزان داده باشیم.

توجه! نکاتی که در ادامه مقاله مشاهده می‌کنید، عموما اطلاعات تکمیلی هستند و اگر احساس می‌کنید که علائم سرطان را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید.

همچنین توجه داشته باشید که استفاده خودسر از داروها، بدون مشاوره‌ی پزشک می‌تواند عوارضی را برای شما ایجاد کند. لذا خواهشمندیم پیش از مصرف خودسرانه‌ی دارو حتما با پزشک مشاوره داشته باشید.

با ویدو همراه باشید.

سرطان چیست؟

بطور معمول سلول‌ها تکثیر می‌شوند تا جانشین سلول‌های پیر و مرده شوند و یا اینکه در کودکان باعث رشد بدن شوند. این تکثیر و ازدیاد سلول‌ها تابع قوانین خاصی است. بنابراین سلول‌ها به اندازه مورد نیاز زیاد می‌شوند نه کمتر و نه بیشتر.

رشد و گسترش بی‌رویه سلول‌های بدن را سرطان می‌گویند که این رشد بیش از حد سلول‌های بدن می‌تواند موجب ایجاد زائده و تومور‌های خوش خیم و بد خیم در بدن شود.

تومور خوش خیم

به زائده‌هایی می‌گوییم که معمولا رشد و گسترش آهسته‌تری دارند. معمولا مهاجم نیستند و در اکثر مواقع یک غشاء دور تا دور آن‌ها را فراگرفته است که از تهاجم و پخش شدن ( متاستاز ) این دسته از سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کند.

این دسته از تومورها نسبت به تومورهای بدخیم معمولا گرید (GRADE) و استیج (Stage) پایین‌تری دارند و همین پایین‌تر بودن گرید و استیج تومورهای خوش خیم موجب افزایش احتمال موفقیت در درمان آن‌ها می‌شود.

لازم به ذکر است در بحث سرطان گرید را بر اساس میزان شباهت سلول سرطانی با سلول‌های طبیعی بافت اولیه تعیین می‌کنند و هرچه این شباهت کم‌تر باشد گرید بیماری سرطانی ما بالاتر است و استیج میزان گستردگی تومور را نشان می‌دهد.

باید بدانید روش تعیین استیج ( Stage ) برای هر سرطان ویژه خود آن سرطان است و استیج مربوط به سرطان سینه در بخش‌های بعدی ارائه شده است.

به طور کلی انواع گرید در بحث سرطان به شرح زیر است:

• گرید یک(GRADE 1): حالتی است که در آن تمایز سلول‌ها به میزان خوب و عالی وجود دارد و سلو‌ل‌های سرطانی شباهت بسیار زیادی به سلول‌های طبیعی بافت اولیه(بافت طبیعی که سلول‌های سرطانی از آن نشأت گرفته‌اند) دارند به این حالت در اصطلاح پزشکی WELL DIFFERENTION می‌گوییم.
• گرید دو(GRADE 2): حالتی است که در آن تمایز سلول‌های سرطانی تا حدی کاهش یافته اما هنوز شباهت‌های اساسی به سلول‌های بافت طبیعی اولیه دارند به این حالت در اصطلاح پزشکی MODERATE DIFFERENTION می‌گوییم.
• گرید سه(GRADE 3): حالتی است که در آن سلول‌های سرطانی تمایز بسیار کمی دارند و از نظر شباهتی بسیار دور از سلول‌های طبیعی اولیه‌ی ناحیه قرار گرفته‌اند به این حالت در اصطلاح پزشکی POORLY DIFFERENTION می‌گوییم.
• گرید چهار(GRADE 4):بدترین سطحی که هر سرطان می‌تواند در آن واقع شود گیرید چهار است در این سطح سلول‌های سرطانی بدون تمایز بوده و هیچ‌گونه شباهتی به سلول‌های اولیه خود ندارند و حتی ممکن است به سلول‌های سایر ارگان‌های بدن تبدیل شده باشد که به این دسته از تومورها تروما(مثلا سلول‌های توموری که در سینه دور هم جمع شده‌اند به سلول‌های کبد، دندان، موی سر و …. تبدیل می‌شوند) می‌گوییم و به این حالت عدم تمایز در اصطلاح پزشکی UN DIFFERENTION گفته می‌شود.

تومورهای بدخیم

دسته‌ای از تومورهای تشکیل شده در بدن انسان است که حالت تهاجمی بسیار بالایی دارند و معمولا سرعت رشد افسار گسیخته‌ای در آن‌ها دیده می‌شود.

اطراف این دسته از تومورها را کیسه یا غشاء فرا نگرفته است و خود این امر موجب تهاجم بیشتر و افزایش سرعت پخش شدن این دسته از تومورها می‌گردد پس این دسته از تومور‌ها سریع‌تر دچار متاستاز می‌شوند.

لازم به ذکر است به طور کلی در سرطان‌ها آنچه که موجب مرگ افراد می‌گردد، متاستاز یا همان پخش شدن تومور سرطانی در بدن و قرار گیری سلول‌های سرطانی بر روی ارگان‌های دیگر و رشد ‌آن‌ها در ارگان مد نظر است.

به طور کلی چهار ارگان کبد، ریه، استخوان و مغز بیش از سایر ارگان‌ها دچار متاستاز می‌شوند.

بد نیست قبل از آنکه با سرطان سینه آشنا شویم با بعضی از سرطان‌ها که بر اساس شکل سلول و منشاء نام گذاری می‌شوند آشنا شویم.

کارسینوما (CARSINOMA): به تمام تومور‌هایی که از بافت پوششی نشأت می‌گیرند (سلول‌های سنگفرشی، سلول‌های استوانه‌ای و سلول‌های مکعبی) این اصطلاح اطلاق می‌گردد.

سارکوما (SARCOMA): به تمام تومورهایی که از بافت پیوندی نشات می‌گیرند این اصطلاح اطلاق می‌گردد.

لازم به ذکر است که استخوان، ماهیچه، غضروف،بافت پیوندی سست، چربی و خون جز بافت‌های پیوندی طبقه بندی می‌شوند ولی در زمینه‌ی سرطان لفظ مخصوص هر کدام از بافت‌های ذکر شده و به سارکوم اضافه می‌گردد مانند استئوسارکوم (مربوط به تومور استخوان)، لیومیوسارکوما (مربوط به تومور‌های ماهیچه‌های صاف)، کندروسارکوما (مربوط به تومورهای غضروف)، لیپوسارکوما (تومورهای مربوط به بافت چربی)، رابدوسارکوم (تومورهای مربوط به بافت ماهیچه‌‌های اسکلتی).

لوسمی یا لوکمی: لفظی است که به تمام بدخیمی‌های خونی اطلاق می‌شود.

لینفوما (LYNPHOMA): به سرطان‌هایی که از لنفوسیت‌ها منشا می‌گیرد می‌گویند و معروف‌ترین آن‌ها ALL ( لوکمی لنفوسیتی حاد ) می‌باشد.

میلوما (MYELOMA): لفظی است که به سرطان‌هایی که از رده سلول‌های میلوئیدی نشات می‌گیرد اطلاق ‌می‌شود و معروف‌ترین آن‌ها AML ( لوکمی میلوئیدی حاد) می‌باشد. آدنوم (ADENOM): اگر سلو‌ل‌های سرطانی در زیر میکروسکوپ منظره‌ی غده مانند داشته باشند یا از سلول‌های ترشح کننده‌ی مواد در بدن نشات بگیرند این لفظ به آن‌ها اضافه می‌گردد.

مانند آدنوکارسینوما (منظور این است که سرطان از سلول‌های پوششی ترشح کننده‌ی مواد نشات گرفته‌اند مثلا سلول‌های ترشح کننده‌ی موکوس در روده سرطانی شده‌اند) یا آدنوسارکوما ( منظور این است که سلول‌های بافت پیوندی که موادی از خود ترشح می‌کردند سرطانی شده‌اند).

پاپیلاری (PAPPILARY): این لفظ به دسته‌ای از سلول‌های سرطانی که در زیر میکروسکوپ منظره‌ی انگشت مانند دارند اطلاق می‌گردد.

سرطان سینه

سرطان پستان تقریباً یک بیماری مختص به خانم‌ها است گرچه آقایان نیز مستثنی نیستند. خانم‌ها بیش از 99درصد مبتلایان را تشکیل می‌دهند ( در هر صد بیمار مبتلا به سرطان سینه یک نفر مرد است). این سرطان بیشتر در خانوم‌های بالای 50 سال گزارش شده است.

سرطان سینه (breast) شایع‌ترین سرطان در بین خانوم‌ها در سراسر دنیا و کشور ما ایران است و دومین علت مرگ بر اثر سرطان در بین خانوم‌ها می‌باشد ( گفتنی است اولین علت مرگ ناشی از سرطان در بین بانوان سرطان دهانه‌ی رحم یا همان cervix است). همه‌ی بافت‌های موجود در سینه قابلیت سرطانی شدن را دارا هستند.

سینه از اجزای مختلفی تشکیل شده است که شامل: مجاری پستان (duct) که وظیفه‌ی انتقال شیر تولید شده از سلول‌های ترشح کننده‌ی شیر در پستان را به نوک پستان برعهده دارند، لوبول‌ها که در واقع به اجتماع سلو‌ل‌های ترشح کننده‌ی شیر در پستان می‌گویند، نوک پستان (nipel)، عضلات قفسه سینه شامل دو عضله‌ی پکتورالیس مینور و عضله‌ی پکتورالیس ماژور، بافت چربی موجود در سینه و عروق خونی رساننده‌ی خون به سینه می‌شوند.

• شایع ترین تومور سرطانی که در سینه مشاهده می‌شود داکتال کارسینوما(ductal carcinoma) است که از مجاری انتقال دهنده‌ی شیر نشات می‌گیرد.

داکتال کارسینوما دارای دو حالت رفتاری است.

1. داکتال کارسینومای درجا

در این حالت سلول‌های سرطانی حالت تهاجمی نداشته و در مرحله‌ی خوش خیمی به سر می‌برند.

نکته مهم در تشخیص این مرحله این است که در این مرحله غشاء پایه( زیر سلول‌های پوششی وجود دارد) درگیر نشده است.

2. داکتال کارسینومای مهاجم

در این مرحله سلول‌های سرطانی رفتاری مهاجم داشته و تغیر شکل اساسی در آن‌ها رخ می‌دهد.

سلول‌های سرطانی در این مرحله به غشا‌ء پایه هجوم برده و از آن عبور کرده است و این می‌تواند مقدمه‌ای برای پخش شدن تومور و دست اندازی آن به سایر بافت‌های بدن باشد.

در ضمن سلول‌ها در مرحله‌ی درجا می‌توانند وارد مرحله‌ی مهاجم بشوند.

• دومین سرطان شایع در سینه لوبولار کارسینوما است.که نام دیگر آن آدنوکارسینوما است و از سلول‌های ترشح کننده‌ی شیر در سینه نشات می‌گیرد.

این دسته از سلول‌های سرطانی از لوبول‌ها نشات گرفته‌اند به نسبت سلول‌های داکتال مهاجم نیستند و بیشتر اوقات در مرحله‌ی لوبولار کارسینومای درجا قرار دارند (به غشاء پایه دست اندازی ندارند).

سرطان‌های سینه مربوط به بافت چربی و ماهیچه بسیار نادر هستند.

ولی بهتر است بدانید که سرطان سینه مربوط به بافت ماهیچه‌ای از نظر عوارض و احتمال بقا و همچنین پیش آگهی (برای تمامی سرطان‌‌ها این فاکتور را تعریف می‌کنند و هدف از ارائه‌ی این فاکتور بررسی عوارض و میزان بقای فرد است) بدتر است.

علائم سرطان پستان

به طور کلی سرطان‌ها در مراحل اولیه علامت و نشانه‌ی اختصاصی ندارند و متاسفانه در اغلب موارد نشانه‌ها زمانی آغاز می‌شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است.

علائم مربوط به سرطان سینه به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. علائم ناشی از رشد و پیشرفت تومور در سینه

• توده ای سفت در سینه احساس می‌گردد. توجه داشته باشید که این توده به سختی جابه‌جا (به اصطلاح می‌گویند توده قوام دارد) می‌شود. نشانه‌ی دیگری که در مورد توده‌های سینه باید به آن توجه کنید این است که اندازه‌ی این توده‌ها در طول سیکل پریودی یا پس از آن تغیر نمی‌کند.

اگر چنین توده‌ای در سینه خود احساس کردید حتما نیاز به مراجعه به پزشک برای بررسی دقیق‌تر وجود دارد.

• ترشحات غیر طبیعی از نوک پستان می‌تواند نشانه‌ی وجود سرطان سینه باشد. البته در این مورد باز هم بهتر است به پزشک مراجعه کنید زیرا انواع عفونت نیز می‌توانند موجب مشاهده‌ی ترشح از نوک سینه شوند (در اغلب موارد این ترشحات ناشی از عفونت هستند).

ترشحات پستان می توانند به رنگ های مختلف مشاهده شوند (سفید، قهوه‌ای، آبی، خاکستری، قرمز، سبز و یا بدون رنگ). ترشح ناشی از سرطان پستان معمولاً خون واضح و یا خونابه‌ای یا در برخی از موارد بی رنگ می‌باشد.

ترشح خونی یا آبکی که خود به خودی بوده و از یک پستان و یک مجرا خارج شود یا همراه با این ترشحات غده ای در پستان مشاهده شوند شک به سرطان را افزایش می‌دهد.

• ضعف، بی ‌اشتهایی، کم خونی و خستگی نیز می‌توانند از نشانه‌های ابتلا به سرطان سینه باشد که البته این نشانه‌ها اختصاصی نیستند و نمی‌توانند الزاما بیانگر وجود بیماری سرطان سینه باشند.
• کاهش وزن پاتولوژیک از نشانه‌های رایج ابتلا به سرطان است که به این معنا است که فرد ده درصد از وزن خود را بدون علت خاصی(علت‌هایی مانند رژیم، ورزش و…) در مدت شش ماه از دست داده بدهد.
• احساس درد در قفسه سینه که می‌تواند به دلیل دست اندازی تومور به جداره‌ی قفسه سینه یا عضلات پکتورالیس مینور و ماژور ایجاد شود.
• احساس سوزش، درد و مشاهده‌ی التهاب در نوک پستان که می‌تواند نشان‌‌ دهنده‌ی تهاجم تومور به سمت پوست باشد. لازم به ذکر است علت اصلی ایجاد التهاب و درد در نوک پستان عفونت است به ویژه در دوران شیر دهی. 

در بعضی افراد فرورفتگی نوک پستان ممکن است بعد از شیردهی یا پس از دوران بلوغ ایجاد شود که معمولاً به طور خود به خودی و یا با دستکاری خود فرد به حالت اول بر می‌گردد. در حالیکه در سرطان این فرورفتگی حالت ثابت دارد و با معاینه دقیق پستان ممکن است وجود غده ای در زیر نوک و هاله پستان مشخص شود.

• تغییر شکل یکی از پستان‌ها یا ایجاد التهاب و قرمزی در یکی از پستان‌ها می‌تواند یکی از نشانه‌های ابتلا به سرطان سینه باشد. 

در صورت پوسته پوسته شدن پوست پستان یا قرمزی آن به ویژه اگر در یکی از سینه‌ها دیده شود حتما به پزشک مراجع کنید و به یاد داشته باشید التهاب ناشی از عفونت و حساسیت معمولا خود را در دو سینه نشان می‌دهند و اگر این نشانه‌ها در یکی از سینه‌ها مشاهده شود شانس بیماری سرطان بیشتر است.

• بزرگ شدن و تورم غدد لنفاوی زیر بغل(ناحیه‌ی آگزیلار) می‌تواند از نشانه‌های ابتلا به سرطان سینه باشد. 

دلیل این موضوع این است که سلول‌های سرطانی از طریق لنف می‌توانند به گره‌های لنفاوی زیر بغل مهاجرت کنند (تهاجم به غدد لنفاوی متاستاز محسوب نمی‌شود).

آنچه از اهمیت ویژه ای برخوردار است این موضوع می‌باشد که بزرگی غدد لنفاوی زیر بغل می تواند به دلیل ضایعات خوش خیم و حتی التهاب‌ها و ضربه به ناحیه دست و یا پستان باشد. بنابراین اگرچه این علامت بیمار را به سمت بررسی‌های بیشتر هدایت می‌کند ولی باید دانست که این حالت از ابتدا نگران کننده نیست.

شایع‌ترین غدد لنفاوی که سرطان سینه به آن تهاجم دارد غدد لنفاوی ناحیه‌ی زیر بغل و در موارد پیشرفته سرطان سینه، سلول‌های سرطانی می‌توانند به غدد لنفاوی ناحیه‌ی سوپرا کلاویکول(غدد لنفاوی بالای ترقوه و اطراف گردن را می‌گویند) نیز تهاجم داشته باشند.

همچنین اگر تومور سرطانی در نیمه داخلی سینه ایجاد شده باشد در اغلب موارد می‌تواند به غدد لنفاوی INTERNAL MAMMARY (غدد لنفاوی خود ناحیه سینه) نیز دست اندازی داشته باشد.

نکته بسیار مهم درباره‌ی‌ علائم سرطان سینه این است که این علائم الزاما بیانگر وجود توده‌ی سرطانی در سینه نیستند و با مشاهده‌ی این علائم برای تشخیص قطعی نیاز به مراجعه به پزشک و انجام نمونه برداری وجود دارد.

 

2. نشانه‌هایی که ناشی از پخش شدن تومور در بدن هستند(ناشی از متاستاز)

قبل از آنکه به این دسته از نشانه‌ها بپردازیم نیاز است بدانیم متاستاز به چه معناست.

متاستاز دلیل اصلی مرگ به دلیل سرطان است در واقع پخش شدن تومور یا همان متاستاز موجب کشنده بودن سرطان می‌شود به ویژه زمانی که تومور به ارگان‌های حیاتی مانند ریه، مغز، کبد، کلیه و… متاستاز بدهد.

همان طور که قبلا اشاره کردیم سرطان‌های مختلف بیشتر به نواحی خاصی که سلول‌های سرطانی قابلیت کاشته شدن در آن را دارند متاستاز می‌دهند.

متاستاز معمولا از طریق خون ( هماتوژنز) یا لنف اتفاق می‌افتد.

سلول‌های سرطان سینه بیشتر به کبد، مغز، استخوان و ریه متاستاز می‌دهد و می‌تواند این ارگان‌ها را نیز درگیر کند (اگر به مناطق متاستاز دقت کنید متوجه می‌شوید که همه جزء ارگان‌های حیاتی بدن هستند و این موضوع کشندگی سرطان را افزایش می‌دهد).

با توجه به مناطق متاستاز علائم متفاوت خواهند بود که این علائم شامل:

• سلول‌های سرطانی در متاستاز استخوانی معمولا استخوان‌های محور مرکزی را در گیر می‌کنند( ستون فقرات، جمجمه و لگن). دلیل این موضوع آن است که این استخوان‌ها سیستم خون رسانی قوی‌تر و بیشتری داشته و همچنین خون درون این استخوان‌ها جریان آهسته‌تری دارد پس سلول سرطانی برای وارد شدن به بافت زمان بیشتری در اختیار دارد.

اگر سلول‌های سرطانی به استخوان برسند در سطح بافت آن کاشته می‌شوند و سپس اقدام به فرایندی به نام استئولیتیک می‌کنند که در این فرایند سلول‌های سرطانی ذره ذره بافت استخوان را از بین می‌برند.

از بین رفتن بافت استخوان علائمی مانند: دردهای شدید در هنگام حرکت یا در هنگام نشستن، کم خونی (یکی از وظایف مغز استخوان خون سازی است) و همچنین بالا رفتن احتمال شکستگی را به همراه دارد.

• کاشته شدن سلول‌های سرطانی در کبد می‌تواند موجب آسیت کبدی(از بین رفتن بافت اصلی کبد و جایگزین شدن آن با بافت فیبروز)، زردی یا یرقان، شکم درد، از دست دادن اشتها، از دست دادن وزن، حالت تهوع، مدفوع کم رنگ و ادرار تیره شود.
• متاستاز سلول‌های سرطانی سینه به ریه می‌تواند علائم مانند تنگی نفس (دیس‌پنیا)، خلط خونی (هموپتزی)، سرفه، انسداد مجاری تنفسی و سوت تنفسی را به همراه داشته باشد.
• متاستاز سلول‌های سرطانی سینه به مغز می‌تواند علائمی را مانند: سر درد، مشکل در حافظه، عدم تعادل، از بین رفتن بینایی، ضعف، خستگی، بی حوصلگی، عدم تمرکز، سرگیجه و خواب آلودگی را به همراه داشته باشد.

غربالگری

هدف از انجام غربالگری شناسایی سرطان یا تومور در مراحل اولیه و قبل از آنکه علائم ناشی از آن که نشانه‌ی پیشرفته شدن بیماری هستند در بدن فرد بروز کنند.

پس ما در غربالگری کسانی را تحت پوشش قرار می‌دهیم که به ظاهر سالم بوده و هیچ گونه نشانه و علامتی از سرطان در آن‌ها دیده نمی‌شود. هزینه‌ی غربالگری برای 500 نفر برابر با هزینه‌ی درمان یک بیمار سرطانی با سرطان پیشرفته است.

سرطان‌هایی تحت غربالگری قرار می‌گیرند که هزینه‌ی غربالگری آن‌ها کم بوده، روش‌های درمانی موثری در مواجه با آن‌ها وجود داشته باشد، روش غربالگری برای بیمار بیماری دیگری تحمیل نکند، در دسترس باشد و صد البته باید شیوع سرطان موردنظر بالا باشد. طبق نظر WHO(سازمان بهداشت جهانی) چهار سرطان سینه، پروستات، دهانه‌ی رحم و روده‌ی بزرگ( این چهار سرطان 40 درصد سرطان‌ها را تشکیل می‌دهند) می‌توانند از اهداف غربالگری باشند.

غربالگری سرطان سینه دارای 3 مرحله است

1. معاینه توسط خود فرد(SELF BREAST EXAMINATION): در این مرحله معاینه توسط خود فرد و به صورت ماهانه انجام می‌شود. بهترین زمان برای انجام این کار بعد از پایان سیکل پریودی است زیرا در سیکل به دلیل میزان استروژن بالا سینه‌ها متورم و دردناک هستند و امکان لمس و مشاهده‌ی توده‌ی احتمالی وجود ندارد.

پس از یائسگی هم هر فرد باید یک روند و یک روز را در ماه در نظر بگیرد و خود را به صورت ماهانه چک کند. آمار نشان می‌دهد معاینه توسط خود فرد می‌تواند 26 درصد تومورها را نشان دهد. زمان شروع معاینه از 20 سالگی می‌باشد.

نحوه انجام معاینه توسط خود فرد به شرح زیر است:

مرحله اول: ابتدا در جلوی یک آینه پهن ایستاده و به سینه‌های خود در چهار حالت :دستها بالای سر، دستها به کمر زده، دست‌ها در کنار بدن آویزان و خم شده به سمت جلو‏‎‌ معاینه کنید. خوب حواس خود را جمع کنید و در صورت وجود هر گونه علامت غیر عادی مانند فرو‌ رفتگی پوست، نوک پستان، زخم‌های مزمن( زخم‌هایی که مدت زیادی ایجاد شده و خوب نمی‌شوند)، پوسته پوسته شدن نوک پستان یا حالت پوست پرتقالی پستان توجه کنید.

مرحله دوم: به پشت بخوابید و دست سمتی را که می‌خواهید معاینه کنید زیر سر بگذارید و با دست مقابل تمامی پستان را معاینه کنید. برای اینکار از قسمت نرم بند انتهایی انگشتان دوم تا چهارم استفاده کنید و بافت پستان را به آرامی و به حالت دورانی روی قفسه سینه بلغزانید.

برای اینکه تمام قسمت‌ها به طور کامل معاینه شوند بافت پستان را مانند یک ساعت در نظر بگیرید و تمام قسمت‌های آن را معاینه کنید.

ناحیه زیر بغل را نیز فراموش نکنید و با نگه داشتن بازو به حالت نیمه باز این منطقه را نیز به صورت عمقی معاینه کنید.

معاینه پستان را می‌توانید در حمام و در حالت ایستاده نیز انجام دهید.

در انتها نوک پستان را به آرامی فشار دهید تا از وجود یا عدم ترشحات نوک پستان مطلع شوید.

در صورت لمس توده‌ یا سفتی در پستان یا ترشح از نوک پستان بدون اضطراب و نگرانی به پزشک مراجعه کنید زیرا در بسیاری از موارد این علامت‌ها مربوط به بیماری‌های خوش خیم سینه بوده و درمان آن‌ها بسیار راحت می‌باشد.

2. معاینه توسط پزشک( CLINICAL BREAST EXAMINATION): اگر در معاینه‌هایی که توسط خودتان صورت می‌گیرد به مورد غیر طبیعی برخورد کردید بهتر است بلافاصله تحت معاینه‌ی پزشک متخصص آنکولوژی( متخصص سرطان) قرار بگیرید.

اگر در معایناتی که توسط خودتان صورت می‌گیرد به مورد غیر طبیعی برخورد نکردید از سن بیست سالگی باید هر سه سال یکبار و از سن 40 سالگی هر سال تحت معاینه‌ی پزشک متخصص آنکولوژی قرار بگیرید زیرا اگر سینه بزرگ بوده و یا تومور در قسمت‌های عمقی قرار داشته باشد معاینه توسط خود فرد نمی‌تواند منجر به تشخیص بشود.

3. انجام ماموگرافی

معتبر‌ترین روش برای غربالگری سرطان سینه بهره بردن از روش ماموگرافی است. دلیل استفاده از ماموگرافی هزینه‌ی کم آن، میزان عوارض پایین و قدرت تشخیص نسبتا بالای آن است( تا 86 درصد سرطان‌های سینه را تشخیص می‌دهد). هرچه سن فرد در هنگام انجام ماموگرافی بیشتر باشد این روش در تشخیص موفق تر است و لازم به ذکر است این روش باید هر سال استفاده شود به ویژه اگر فرد بالای40 سال سن داشته باشد.

اگر در ماموگرافی با مورد مشکوکی مواجه شویم اقدام به انجام MRI می‌کنیم. لازم به ذکر است MRI نسبت به ماموگرافی روش دقیق تری است ولی به دلیل هزینه‌ی بالایی که دارد معمولا در غربالگری از آن استفاده نمی‌شود( MRI می‌تواند تا 98 درصد سرطان‌های سینه را تشخیص بدهد).

اگر ماموگرافی در دسترس شما قرار ندارد می‌توانید برای انجام غربالگری سینه از سونوگرافی استفاده کنید ولی استفاده از CT SCAN به دلیل میزانت بالای اشعه‌ای که دارد برای غربالگری به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.

پس از اینکه در ماموگرافی، MRI، سونوگرافی و معاینات پزشک به مورد غیر طبیعی برخورد کردیم باز هم به تشخیص قطعی سرطان نرسیده‌ایم و برای تشخیص قطعی سرطان حتما نیاز به تهیه نمونه و بررسی سلول‌های تومور مورد نظر توسط پاتولوژیست (پزشک متخصصی که به برسی سلول‌های تومور می‌پردازد) نیاز است این برداشت نمونه را در اصطلاح پزشکی بایوپسی (BIOPSY) می‌گوییم. دلیل این کار این است که در مواردی ممکن است توده اصلا سرطانی نباشد و در تصاویر شبیه توده‌ی سرطانی به نظر برسد.

تعیین میزان گستردگی تومور (STAGING)

قبلا اشاره کردیم که آنچه در سرطان موجب مرگ افراد می‌شود میزان پخش شدن تومور در سایر ارگان‌ها است حال برای تعیین میزان گستردگی تومور سرطانی نیاز به یک استاندار وجود دارد که آن استاندار سیستم TNM است.

سیستم TNM همان طور که از اسم آن پیدا است به بررسی میزان گستردگی تومور(T)، بررسی میزان درگیری ندول‌ها یا همان غدد لنفاوی(N) و وجود یا عدم وجود متاستاز(M) می‌پردازد.

برای سرطان سینه گستردگی تومور به این صورت تعیین می‌گردد:

• اگر اندازه‌ی تومور زیر 2 سانتی‌متر باشد T1 است.
• اگر اندازه‌ی تومور بین 2 تا 5 سانتی‌متر باشد T2 است.
• اگر اندازه‌ی تومور بیش از 5 سانتی‌متر باشد T3 است.
• اگر تومور دیواره‌ی قفسه سینه و عضلات پکتورالیس مینور و ماژور را درگیر کرده باشد، اگر تومور سرطانی پوست را درگیر کرده باشد یا اگر موجب التهاب و ایجاد حالت پوست پرتقالی در سطح پوست شده باشد فارغ از اندازه‌ی آن در سطح بندی جز سطح T4 قرار می‌گیرد.

برای بیان میزان درگیری غدد لنفاوی نیز به شرح زیر عمل می‌کنیم:

• اگر 3تا از غدد لنفاوی درگیر شده باشد N1 است.
• اگر بین 3 تا 10 غده‌ی لنفاوی درگیر شده باشد N2 است.
• اگر بیش از 3 غده‌ی لنفاوی درگیر شده باشد N3 است.

در صورت وجود متاستاز M مثبت و در صورت عدم وجود متاستاز M منفی است.

حال با ترکیب سه فاکتور ذکر شده به stage بیماری پی می‌بریم:

• استیج یک(Stage 1): اگر در هنگام تشخیص به T1 باشد و N0 می‌گوییم بیماری در Stage1 یا همان مرحله‌ی اولیه(early stage) قرار دارد.
• استیج دو(Stage 2): این مرحله خود به دو زیر مرحله تقسیم می‌شود که شامل stage 1A و Stage 1B می‌باشد.

– در Stage 2A اندازه‌ی تومور زیر 2 سانتی‌متر(T1) و 1 تا 3 غده‌ی لنفاوی درگیر هستند(N1).

– در Stage 2B اندازه‌ی تومور بین 2 تا 5 سانتی‌متر(T2) و غدد لنفاوی درگیری ندارند(N0).

در این جا نیز می‌گوییم بیماری در مرحله‌ی اولیه قرار دارد(early stage).

• استیج سه(Stage 3): این مرحله سه سه زیر مرحله‌ی A، B وC تقسیم بندی میشود.

– در stage 3A اندازه‌ی تومور بالای 5 سانتی‌متر(T3) و 1 تا 3 غده‌ی لنفاوی درگیر هستند(N1).

– در stage 3B تومور می‌تواند در هر اندازه‌ای باشد(T1تاT3) و بین 3 تا10 غده‌ی لنفاوی درگیر وجود دارد(N2).

– در stage 3C تومور به دیواره‌ی قفسه‌ی سینه و عضلات پکتورالیس مینور و ماژور دست اندازی داشته و یا سطح پوست را درگیر کرده است(T4) و بالای 10 غده‌ی لنفاوی درگیر وجود دارد(N3).

اگر بیمار در هر کدام از مراحل Stage 3 قرار بگیرد می‌گوییم بیماری در مرحله‌ی Localy Advanced قرار دارد.

• استیج چهار(Stage 4): برای قرار گیری سرطان در این مرحله اندازه‌ی تومور و تعداد غدد لنفاوی درگیر اهمیتی ندارد همین که متاستاز وجود داشته باشد بیمار در Stage 4 سرطان سینه قرار دارد.

چه مواردی (risk factor) موجب ایجاد سرطان سینه می‌شود؟

مواردی که موجب ایجاد سرطان سینه می‌شود به دو دسته‌ی عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی تقسیم بندی می‌شوند.

علت افزایش رشد و تقسیم سلول‌های سرطانی جهش‌ها و تغیراتی است که در سطح DNA آن‌ها پدید می‌آید و همین امر موجب می‌شود سلول به طور افسار گسیخته‌ای شروع به انجام تقسیم سلولی و ایجاد تغیر در عملکرد و ظاهر خود کند.

حال این عوامل ‌می‌توانند از ابتدا در ساختار DNA فرد وجود داشته باشند(عوامل ژنتیکی) یا به دلیل تاثیر گذاری عوامل خارجی (عوامل محیطی) بر روی DNA به وجود بیایند.

به طور کلی عوامل Risk Factor به 2 بخش تقسیم می‌شوند:

1. عوامل ژنتیکی
2. عواملی که می‌توان با تغییر روش زندگی جلوی ایجاد سرطان توسط آن‌ها را گرفت.

در ادامه راجب هر عامل توضیحات کاملی را به شما ارائه داده‌ایم.

عوامل ژنیتیکی

به طور کلی 10 تا 15 درصد از سرطان‌های سینه جنبه ارثی دارند.

• وجود دو ژن BRCA1 و BRCA2 در ژنتیک فرد و ایجاد جهش در این دو ژن موجب ایجاد سرطان سینه در خانوم‌ها می‌شود و جالب است بدانید وجود این دو ژن در آقایان می‌تواند موجب ایجاد سرطان پروستات بشود.
• سندروم COWDEN می‌‎تواند علت ایجاد سرطان پستان در خانوم‌ها باشد. این سندروم یک بیماری ژنتیکی و مادر زادی است و به صورت لکه‌ها و خون مردگی‌هایی در سر تا سر بدن فرد خود را نشان می‌دهد.

سندروم COWDEN موجب ایجاد هایپرپلازی( افزایش تعداد سلول‌ها ) در قسمت سینه می‌شود و همین امر می‌تواند سلول‌های سینه را برای تبدیل شدن به سلول‌های سرطانی تحریک کند.

• سندروم Li-fraumeni از علت‌های رایج ابتلا به انواع سرطان است که می‌تواند در ابتلا به سرطان سینه نیز نقش موثری داشته باشد.

در سندروم Li-fraumeni ژن سرکوبگر تومور دچار جهش شده و نمی‌تواند وظیفه‌ی خود را به نحو احسن ایفا کند. به دنبال غیر فعال شدن یا تغیر ژن TP53 (همان ژن سرکوبگر تومور است که روی کوروموزوم شماره‌ی 17 قرار دارد) سلول دیگر نمی‌تواند مانع ایجاد سرطان شود، همچنین سلول قادر به کنترل رشد خود نیست در نتیجه سلول طبیعی سینه تبدیل به سلول سرطانی خواهد شد.

• به طور کلی باید توجه داشته باشید که اگر یک یا دو نفر از اقوام نزدیک (درجه یک) شما به سرطان سینه مبتلا شده‌اند حتما نسبت به انجام مرتب تست‌های غربالگری اقدام کنید.
• جهش در ژنی با نام  ATM که علاوه‌ بر ایجاد سرطان می‌تواند باعث ایجاد بیماری آتاکسی – تلانژکتازی شود. ژن ATM دستورالعمل‌هایی را برای ساختن پروتئینی را فراهم می کند که به کنترل تقسیم سلولی کمک می کند و در ترمیم DNA نقش دارد. همچنین این پروتئین نقش مهمی در رشد و فعالیت‌های طبیعی چندین سیستم بدن از جمله سیستم عصبی و سیستم ایمنی بدن دارد. پروتئین ATM سلول‎ها را در تشخیص رشته‌های آسیب دیده یا شکسته شده‌ی DNA کمک می‌کنند.

حال اگر این ژن دچار جهش شود و نتواند به وظیفه‌ی خود عمل کند سلول در ترمیم DNA خود دچار مشکل می‌شود و نمی‌تواند خطاهای ایجاد شده را اصلاح کند، پس جهش‌های ژنتیکی در سلول دیده می‌شود که همین جهش‌ها شروع کننده فرایند سرطان هستند.

عوامل محیطی خود به دو دسته تقسیم می‌شوند.

1. دسته اول عواملی هستند که قادر به تغیر آن‌ها نیستیم

جنسیت از عواملی است که ما قادر به تغیر آن نیستیم و باید بدانیم که سرطان سینه در جنس مونث بیشتر دیده می‌شود.

افزایش سن از فاکتور‌هایی است که احتمال ایجاد انواع سرطان از جمله سرطان سینه را افزایش می‌دهد و علت آن این است که با افزایش سن بدن ضعیف‌تر شده و مدت قرار گیری و مواجه سلول‌های بدن با انواع عوامل سرطان‌زا بیشتر می‌شود.

اگر شما سابقه‌ی ابتلا به بیماری‌های خوش خیم یا بدخیم را داشته باشید به ویژه اگر در گذشته به انواع سرطان رحم، تخمدان و دهانه‌ی رحم مبتلا شده باشید احتمال ایجاد سرطان سینه در بدن شما بالا می‌رود.

بیماری‌های خوش خیمی مانند عفونت و التهاب سینه می‌تواند احتمال ایجاد سرطان سینه را در شما بالا ببرد پس در انجام تست‌های غربالگری به صورت منظم اهتمام کامل را به خرج دهید.

اگر یکی از سینه‌های شما به سرطان مبتلا شده است و روند درمان را در پیش گرفتید یا درمان شما تمام شده است بهتر است مراقب سینه‌ی دیگر خود باشی زیرا در مواردی بیمار پس از درمان کامل با سینه‌ی سرطانی دیگری بازگشته است.

برای مقابله با این مورد گاهی اوقات پیشنهاد می‌شود که سینه‌ی سالم برداشته شود.

در آخر به این نکته توجه کنید که موارد بالا به طور کامل قابل پیشگیری نیستند ولی شما می‌توانید با غربالگری مرتب و توجه به وضعیت جسمانی خود در صورت بروز خطر احتمالی به سرعت واکنش مناسب را نشان دهید.

2. عواملی که می‌توان با تغیر روش زندگی جلوی ایجاد سرطان توسط آن‌ها را گرفت

– مصرف قرص‌های ضد بارداری: یکی از روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده از قرص‌های جلوگیری است. این قرص‌ها مانند تمامی داروهای دیگر دارای عوارض کوتاه ‌مدت و دراز‌ مدت است. از عوارض طولانی‌ مدت این دارو‌ها امکان افزایش احتمال سرطان سینه در کسانی است که بیش از پنج سال متوالی از داروی‌های ضد بارداری استفاده کرده‌اند. دلیل اصلی ابتلا به سرطان توسط این دارو‌ها استروژن موجود در آن‌ها است که می‌تواند سلول‌های سینه را برای سرطانی شدن تحریک کند.

– عدم باردار می‌تواند شانس شما را برای ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.

در صورت باردار نشدن استروژن به طور مرتب و هر ماه طی سیکل پریودی در بدن شما ترشح خواهد شد که این موضوع می‌تواند سلول‌های سینه را برای سرطانی شدن تحریک کند، این در صورتی است که طی دوران بارداری استروژن در بدن ترشح نمی‌شود و سلول‌های سینه مجال استراحت و عدم مواجه با استروژن را پیدا می‌کنند.

کسانی که پس از یائسگی برای کاهش عوارض ناشی از یائسگی از دارو‌های حاوی استروژن مصرف می‌کنند موجب قرار گیری سلول‌های سینه در معرض استروژن خواهند شد و همین امر سلول‌ها را برای سرطانی شدن تحریک می‌کند.

– منارک (رسیدن به بلوغ) پیش از موعد

این عامل نیز می‌تواند باعث قرار گیری بیشتر سلول‌های سینه در برابر استروژن بشود.

بروز بلوغ زودرس در کودکان دچار سوء تغذیه که به دنبال افت رشد افزایش و بهبود وضعیت قد و وزن دارن دیده می‌شود که دلیل آن تغییرات هورمونی است که در جبران افت رشد رخ داده و باعث تکامل زودرس هیپوتالاموس و بلوغ زودرس می‌شود. مطالعات اخیر نشان داده‌اند در دخترانی که کمبود ویتامین D داشتند ریسک منارک پیش از موعد تقریباً 3 برابر بیشتر از دخترانی است که ویتامین D کافی داشتند.

احتمال بلوغ زودرس در دخترانی که دارای رژیم غذایی پر چرب، فعالیت بدنی کم و اضافه وزن هستند بیشتر است.

– یائسگی دیر‌تر از موعد

یائسگی دیر تر از موعد یعنی فردی بالای 52 سال سن داشته باشد ولی هنوز به یائسگی نرسیده باشد این مورد نیز مانند منارک زودرس موجب قرار گیری بیشتر سلول‌های سینه در مواجه‌ی با استروژن و در نتیجه افزایش تحریک سلول‌های سینه برای سرطانی شدن می‌شود.

چاقی می‌تواند از دلایل یائسگی دیررس باشد زیرا چربی موجود در سلول‌های چربی می‌توانند در غده‌ی فوق کلیه و با تاثیر آنزیم آروماتوز به استروژن تبدیل شوند که این استروژن اضافی موجب به تعویق افتادن یائسگی در فرد می‌شود.

چاقی پس از یائسگی نیز می‌تواند موجب افزایش ریسک ابتلا به سرطان سینه در بانوان شود.

باید بدانید که استروژن فقط از تخمدان‌ها ترشح نمی‌شود و مقداری از این هورمون توسط غده‌ی آدرنال ترشح می‌شود. تولید و ترشح استروژن توسط غده‌ی فوق کلیوی به کمک آنزیم آروماتاز صورت می‌گیرد که این آنزیم از کلسترول موجود در سلول‌های چربی برای تولید استروژن استفاده می‌کند.

حال زمانی که ترشح استروژن از تخمدان‌ها قطع شده است( فرد یائسه شده باشد ) تمایل غده‌ی فوق کلیوی برای تولید هرچه بیشتر استروژن زیاد می‌شود در نتیجه هرچه چربی بیشتری در دسترس باشد میزان استروژن تولیدی بیشتر شده و به دنبال آن ریسک ابتلا به سرطان سینه فزونی می‌یابد.

– هورمون درمانی به ویژه با استفاده از پروژیستن‌ها به مدت ده سال ریسک ابتلا به سرطان سینه را 10 درصد افزایش می‌دهند.

– مصرف سیگار و الکل

مصرف این دو ماده موجب ایجاد رادیکال‌های آزاد( مولکول‌هایی که به دلیل دارا بودن الکترون جفت نشده قابلیت واکنش پذیری بالایی دارن) موجب تخریب و تغیر در ساختمان DNA سلول‌های بدن می‌شوند و همین امر می‌تواند موجب ایجاد سرطان‌های مختلف در بدن از جمله سرطان سینه می‌شوند.

چه خوراکی‌هایی شانس ابتلا به سرطان سینه را کاهش می‌دهند؟

1. کارتنوئید‌ها

رنگدانه‌های کاروتنوئید در میوه‌ها و سبزی‌های قرمز، نارنجی، سبز تیره و زرد پیدا می‌شوند. این خوراکی‌ها حاوی ویتامین A، لوتئین، بتاکاروتن و لیکوپن هستند که تمام این مواد اثر رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند. از این خوراکی‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هویج
• گوجه فرنگی
• کلم‌پیچ
• زرد‌آلو
• سیب زمینی شیرین
• کیوی

مصرف این مواد خطر ابتلا به سرطان سینه پس از یائسگی را به نصف کاهش می‌دهند.

2. آب انار

آب انار حاوی پلی‌فنول است. آب انار به‌ صورت بالقوه می‌تواند ابزار پیش گیرانه‌ای برای برخی از سرطان‌ها مانند سرطان سینه باشد. جالب است بدانید که رب انار به ‌مراتب از آب انار اثر بخش‌تر است. اگر به دیابت مبتلا هستید، پیش از افزودن آب انار به رژیم غذایی‌تان باید با پزشک مشورت کنید. زیرا آب انار حاوی شکر فراوانی است و می‌تواند سطح گلوکز خون را به ‌شدت تحت ‌تأثیر قرار دهد.

3. توت

توت‌هایی مانند توت‌فرنگی، تمشک سیاه و سفید یا زغال‌اخته حاوی مقدار بسیار زیادی پلی‌فنول هستند که ویژگی‌های ضد سرطانی دارند. همچنین آن‌ها حاوی آنتی‌ اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C هم هستند که می‌تواند در جذب و کاهش اثر رادیکال‌های آزاد موثر باشد.

4. سبزیجات خانواده‌ی کلم

این نوع سبزی‌ها سرشار از ویتامین‌های آنتی‌ اکسیدانی، مانند C، E و K و البته فیبر هستند. سبزیجات چلیپایی حاوی نوعی ماده شیمیایی به‌نام گلوسینولات هستند که مانند دیگر اجزاء موجود در این نوع سبزی، ویژگی‌های ضد سرطانی دارد( مانند آنتی اکسیدان‌ها موجب جذب رادیکال‌های آزاد می‌شود). سبزیجاتی مانند: کلم بروکلی، گل کلم، کلم بروکسل، کلم ‌پیچ؛ و کلم در این دسته از سبزیجات قرار می‌گیرند.

5. اُمگا 3

مصرف امگا3 در کاهش حجم چربی سینه در بانوان نقش بسزایی دارد و همین کاهش میزان چربی سینه‌ها می‌تواند شانس فرد را برای ابتلا به سینه بشدت پایین آورد.

همچنین امگا3 موجب تقویت سیستم ایمنی به ویژه لنفوسیت‌هایT( سلول‌هایی در سیستم ایمنی هستند که یکی از وظایف آن‌ها شناسایی و نابودی سلول‌های سرطانی است) می‌شود.

6. زرد چوبه

زردچوبه حاوی کورکومین است. این ماده ویژگی‌های ضد التهابی و ضد آنتی‌اکسیدانی دارد. برخی از تحقیقات نشان داده‌اند که کورکومین می‌تواند اثرات سمی سلول‌های سرطانی سینه را کاهش می‌دهد و جلوی رشد این سلول‌ها را هم بگیرد. البته برای اثبات این موضوع، تحقیقات بیشتری لازم است.

7. غلات

خوراکی‌های حاوی غلات کامل سرشار از پلی‌فنول‌های ضد سرطان هستند. آن‌ها همچنین دربرگیرنده‌ی مواد مغذی مهم دیگر مانند فیبر، منیزیم و پروتئین هستند. از غلات می‌توان به برنج قهوه ای، بلغور، جو دوسر، ذرت و جو اشاره کرد.

8. دانه‌ی آفتاب گردان

این دانه‌ها حاوی مقادیر بالایی از ترکیبات استروژن گیاهی هستند که خطر کمتری برای ابتلا به سرطان سینه بعد از یائسگی دارند.

9. سیر

خانواده پیازها از قبیل سیر، موسیر و تره فرنگی، سلول‌های سرطانی را از بین می برند و در بیماران سرطانی رشد این سلول‌ها را کند می کنند. مصرف سیر خطر سرطان های معده، روده بزرگ، مری و سینه را کم می کند.

10. روغن زیتون

روغن زیتون بهترین ضد سرطان است. مصرف روغن زیتون خالص که غنی از آنتی اکسیدان اسیداولئیک است، برای جلوگیری از سرطان کولون، سرطان سینه و پوست و بیماری های کرونر قلب بسیار مفید است.

11. قارچ

مصرف منظم از قارچ با کاهش ریسک سرطان سینه در میان بانوانی که در مرحله پیش از یائسگی قرار داشتند ارتباط دارد.

قارچ‌ها حاوی آنتی‌اکسیدانی به نام ال-ارگوتیونئین می‌باشند و با همین آنتی‌اکسیدان قوی می‌توانند موجب جلوگیری از سرطانی شدن سلول‌های بدن بشوند. بنابراین به بانوان توصیه می‌شود که تکه‌های قارچ را به انواع سالاد، سوپ یا ساندویچ‌های خود اضافه کنند.

12. گردو

اسیدهای چرب امگا3، آنتی اکسیدان‌ها و فیتواسترول های موجود در گردو می توانند رشد سلول های سرطانی را آهسته‌تر کنند.خوردن روزانه 60 گرم گردو می‌تواند از پیشرفت تومورهای سرطانی سینه پیشگیری کند.

13. اسفناج

در زنان سنین پیش از یائسگی با بیشترین میزان دریافت فولات رژیمی (که اسفناج منبع خوبی از آن است) ریسک ابتلا به سرطان سینه تا 40 درصد کاهش می یابد. ویتامین های گروه B برای تقسیم سلولی درست مورد نیاز هستند و می‌توانند مانع تغییرات DNA منجر به سرطان سینه شوند که یکی از بهترین منابع برای تامین این دسته از ویتامین‌ها و فولات مورد نیاز بدن می‌باشد.

ویتامین‌های خانواده‌ی B به ویژه ویتامین B12 جزء مهم‌ترین ویتامین‌های جلوگیری کننده از موتاسین یا همان جهش ژنی می‌باشند.

14. مصرف گوشت قرمز را به حداقل برسانید

گوشت قرمز حاوی عناصر سمی و ارگانیکی مختلفی است که می توان گفت در بین آن عناصر دیوکیسن مهم‌ترین و سمی‌ترین است. بر اساس تحقیقات دانشمندان مختلف سراسر جهان این عنصر سمی باعث اختلال در عمل کرد سلول‌های بدن می شود و از این رو یکی از مهم‌ترین عوامل سرطان به شمار می‌رود.

و علت دیگری که برخی از پزشکان بیان کرده‌اند آمین‌های هتروسیکلیک می‌باشد که به دنبال کباب کردن گوشت قرمز به وجود می آید. البته متهم دیگری هم وجود دارد و آن ترکیبات نیتریت می‌باشد. البته این ترکیبات در خود گوشت نیست بلکه اثر مواد نگه دارنده‌ای هست که در کارخانجات به گوشت قرمز زده می‌شود.

اما متهم دیگری نیز در بروز بیماری سرطان نقش دارد و آن ترکیب هم با آهن است. هم جزء اصلی هموگلوبین است و هموگلوبین هم جزء اصلی ساختار گلبول‌های قرمز خون است. اما مشکل وقتی به وجود می‌آید که این ماده با آهن ( مهم‌ترین مواد داخل گوشت قرمز است) ترکیب می‌شود که در آن موقع رشد سلول‌ها با مشکل مواجه می‌شود و به دنبال آن سرطان آغاز می‌شود.

درمان سرطان سینه

به طور کلی روش‌های درمان سرطان سینه به چند روش مختلف بر می‌گردند.

در ادامه بیشتر با این روش‌ها آشنا خواهید شد.

جراحی

به طور کلی درمان اصلی تمامی سرطان‌ها انجام عمل جراحی ( Surgery ) بر روی تومور سرطانی و خارج کردن سلول‌های سرطانی از داخل بدن است. واضح است که تعدادی از سلول‌های سرطانی پس از جراحی هم در بدن باقی خواهند ماند و ما در این مرحله نیاز به درما‌ن‌های ادجوونت ( Adjuvant به درمان‌هایی که پس از جراحی به منظور کنترل و یا ریشه کن کردن تومور انجام می‌شوند می‌گوییم ) وجود دارد.

گاهی مواقع تومور سرطانی برای انجام عمل جراحی بیش از اندازه بزرگ است در چنین مواقعی برای کوچک کردن ( Shirinking ) تومور سرطانی باید از درمان‌های نئوادجووانت ( NeoAdjuvant ) استفاده شود.

درمان‌های ادجووانت و نئوادجووانت درمان‌های کمکی محسوب می‌شوند که شامل: رادیوتراپی (Radiotherapy )، شیمی درمانی (Chemotherapy) و هورمون درمانی ( Hormontherapy ) می‌شوند.

همان طور که قبلا اشاره کردیم درمان اصلی برای سرطان جراحی است ولی گاهی انجام جرحی به طور کامل منتفی است به ویژه در مواردی که بیماری بسیار پیشرفته باشد و در بدن بیمار متاستاز داده باشد. گاهی مواقع شرایط فیزیکی بیمار اجازه‌ی جراحی را به پزشک نمی‌دهد به ویژه در مواردی که بیمار دارای مشکلات قلبی و عروقی می‌باشد و ایجاد بیهوشی برای بیمار ممکن نباشد.

با توجه به شیوع و اهمیت سرطان سینه روش‌‌های جراحی متنوعی برای این نوع از سرطان پیشنهاد شده است که در این جا به طور مختصر به شرح تعدادی از این روش‌ها می‌پردازیم.

1. جراحی محافظه کارانه‌ی سینه یا (Breast conservativ surgery (BCS

اگر تومور سرطانی در قسمتی محدود و در مراحل اولیه ( early stage ) واقع شده باشد می‌توان تنها تومور را با حاشیه‌ای محدود از بافت سینه خارج کرد. دلیل خارج کردن حاشیه‌ی ( در اصطلاح به این حاشیه‌ی درمانی Margin می‌گوییم ) بافت سینه اطراف تومور این است که احتمال وجود سلول‌های سرطانی در ابعاد میکروسکوپی در این بافت بسیار بالا می‌باشد. در این نوع جراحی غدد لنفاوی ناحیه‌ی زیر بغل برداشته خواهند شد زیرا غدد لنفاوی این ناحیه از محل‌های شایع تهاجم سلول‌های سرطانی هستند.

این روش جزء روش‌های درمانی بسیار محبوب است زیرا به دلیل برداشت محدود تومور از نظر زیبایی برای بیمار بسیار مناسب می‌باشد.

نکته مهم این است که پس از این نوع از جراحی حتما به شیمی درمانی و رادیوتراپی برای بیمار نیاز داریم زیرا با وجود برداشت حاشیه تومور هنوز هم در بافت سینه سلول‌های سرطانی در ابعاد میکروسکوپی وجود دارد که احتمال عود سرطان را بالا می‌برند.

2. لوبکتومی ( LOBECTOMY )

مانند روش قبل اگر میزان گستردگی بیماری محدود باشد ( بیماری در مرحله‌ی early stage باشد ) یک لوب ( به طور کلی بافت سینه 15تا 20 بخش مجزا به نام لوب یا همان لوبول دارد ) از بافت سینه برداشته می‌شود . در این روش هم نیاز به در نظر گرفتن یک حاشیه برای جراحی وجود دارد زیرا همان طور مه مخص است تعدادی از سلول‌های سرطانی در ابعاد میکروسکوپی در بافت باقی خواهند ماند.

پس از این روش جراحی نیاز به انجام شیمی درمانی و رادیو تراپی وجود دارد. این روش جراحی به دلیل عوارض کم زیبایی برای سینه از روش‌های محبوب جراحی محسوب می‌شود. در این روش نیز غدد لنفاوی زیر بغل نیز به طور کامل خارج می‌شوند.

3. ماستکتومی ( Mastectomy )

در این روش جراحی به دلیلی گستردگی میزان پیشرفت تومور ( بیماری در مرحله‌ی advanced stage باشد) کل بافت سینه برداشته می‌شود. در این روش غدد لنفاوی زیر بغل نیز برداشته خواهند شد. این روش در بین روش‌های جراحی از بقیه متداول‌تر است و مانند سایر روش‌ها نیاز به در نظر گرفتن حاشیه برای جراحی دارد.

این روش دارای عوارض زیبایی بدی برای بیمار است و در مواردی که پزشک قادر به حفظ پوست سینه باشد برای کاهش عوارض زیبایی امکان بهره بردن از جراحی پروتز وجود دارد.

4. روش نمونه برداری از غدد لنفاوی زیر بغل ( axillary sentinel lymph node biopsy )

برداشت غدد لنفاوی زیر بغل با عوارضی برای بیمار همراه است( عوارضی مانند ورم دست و محدودیت های حرکتی ) برای جلوگیری از این عوارض می‌توان از این روش استفاده کرد.

در این روش برداشت سینه به وسیله‌ی یکی از روش‌های بالا انجام می‌شود ولی برای برداشت غدد لنفاوی زیر بغل پزشک ابتدا از غدد لنفاوی حین جراحی نمونه برداری کرده و به آزمایشگاه پاتولوژی ( به طور کلی پاتولوژی شاخه ای از علم پزشکی است که به بررسی سلولی بیماری‌ها می‌پردازد) ارسال می‌کند و در صورتی که پاتولوژیست تشخیص وجود سلول‌های سرطانی در غدد را بدهد این غدد برداشته خواهند شد.

شیمی درمانی

شیمی درمانی از روش‌هایی است که در آن به کمک داروهای سایتوتوکسیک ( داروهایی که برای سلول‌های بدن سمی هستند) سعی در نابودی سلول‌های سرطانی داریم. به طور خلاصه بدانید که این دارو‌ها طوری انتخاب و یا طراحی شده‌اند که روی سلول‌ها با سرعت تقسیم بیشتر تاثیرات سریع تر و بیشتری دارند ( سلول‌های سرطانی نسبت به اکثر سلول‌های بد سرعت تقسیم بالاتری دارند) ولی همین امر باز هم می‌تواند موجب ایجاد عوارضی برای بیمار شود.

شیمی درمانی با توجه به فاکتور‌های زیر انتخاب می‌شود

• نوع سلول‌های سرطانی که در بافت سینه وجود دارند. در این قسمت منظور این است که سرطان از کدام دسته از سلول‌های سینه نشات گرفته است (از داکتال، لوبول، ماهیچه و یا چربی)
• میزان گستردگی بیماری یا همان stage بیماری در تعیین دارو‌های شیمی درمانی تاثیر گذار است.
• سن بیمار نیز از فاکتور‌های بزرگ است زیرا دارو‌های شیمی درمانی دارای عوارضی است هستند که ممکن است بالا بودن سن بیمار این عوارض را تشدید کنند.
• وضعیت سلامتی بیمار به ویژه عملکرد کبد و کلیه از فاکتور های تعیین کننده برای انتخاب دارو‌های شیمی درمانی هستند. دلیل این موضوع این است که این دارو‌ها می‌توانند باعث ایجاد نارسایی‌هایی در این دو ارگان حیاتی بشوند.
• نوع درمان بیمار در گذشته می‌تواند در انتخاب دارو‌ها و روش شیمی درمانی بیمار بسیار تاثیر گذار باشد. به عنوان مثال انجام رادیوتراپی و جراحی در انتخاب داروی شیمی درمانی بیمار بسیار تاثیر گذار هستند.

نحوه‌ی مصرف دارو‌های شیمی درمانی

• داخل وریدی ( Intera vesical )
• داخل شریانی ( Intera aterial )
• داخل ماهیچه‌ای ( Intera muscolar )
• خوراکی ( Oral )
• موضعی
• تزریق مستقیم به تومور سرطانی

انواع دارو‌های شیمی درمانی

نکته بسیار مهم درباره‌ی استفاده از دارو‌های شیمی درمانی این است که این دارو‌ها از خانواده‌های مختلف با یک دیگر ترکیب می‌شوند و ترکیب و تعیین رژیم بر عهده‌ی پزشک است. دلیل ترکیب دارو‌ها یا عوض کردن آن‌ها با یک دیگر این است که پس از مدتی سلول‌های سرطانی به دسته‌ای خاص مقاوم شده و پزشک مجبور به تغیر در دارو و استفاده‌ی همزمان چند دارو از چند خانواده‌ی مختلف با عملکرد‌های مختلف می‌باشد.

به هیچ عنوان این دارو‌ها را به طور خود سر مصرف نکنید زیرا اکثر این دارو‌ها سمی بوده و دارای عوارض می‌‌باشند

1. عوامل تخریب کننده‌ی DNA

این دسته از دارو‌ها باعث اختلال در همانند سازی و رونویسی سلول‌های سرطانی می‌شوند. که در واقع این فرایند‌ها با آسیب به DNA انجام می شوند. این دسته از دارو‌ها خود به دو مدل تقسیم می‌شوند.

الف) عوامل آلکیل کننده

همان طور که می‌دانید در ساختار DNA باز‌های آلی گوانین( G )، تیمین(T)، آدنین(A) و سیتوزین(C) وجود دارند که گوانین و سیتوزین بهم و آدنین و تیمین در دو رشته‌ی مقابل هم متصل می‌شوند.

حال این دسته از دارو‌ها با تغیری که حاصل می‌کنند باعث اتصال دو گوانین مقابل به هم می‌شوند در نتیجه سلول از انجام همانند سازی و رونویسی عاجز شده و وارد مرحله‌ی مرگ سلولی می‌شود.

از این دسته می‌توان داروهای CYCLOPHOSPHAMID، IFOSPHAMID، CHLORAMBUCIL و گاز خردل ( NITROGEN MUSTARD ) را نام برد.

جالب است بدانید اولین داروی مورد استفاده به عنوان شیمی درمانی و برای از بین بردن سلول‌های سرطانی همین گاز خردل است.

ب) ترکیبات پلاتین

مانند گروه قبلی موجب اتصال دو رشته‌ی مقابل می‌شوند.

که انواع آن شامل:CIS PLATIN، CARBO PLATIN و OXALI PLATIN می‌باشد.

2_ داروهای ضد متابولیسم

این دسته از داروها طوری طراحی شده‌اند که سنتز یا همان ساخت DNA را متوقف کنند. این دارو‌ها بر خلاف بیشتر دارو‌های شیمی درمانی که به صورت تجربی کشف و استفاده شده‌اند تحت آزمایشات متعدد و سنتز منطقی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

از این دسته می‌توان به 5FUOROURACIL یا همان 5FU و METHAREXATE اشاره کرد.

3_بلاک کننده‌های TOPOISOMERAS 2

آنزیم توپوسومراز 2 باعث کمک به تکثیر DNA می‌شود. در واقع به جدا شدن و اتصال مولکول DNA کمک می‌کند.

نوع اصلی این دارو ANTHRACYCLINES است که از باکتری STREPTOMYCES استخراج شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. رایج‌ترین دارو از این دسته نیز DOXORUBICIN است.

ج) بلاک کننده‌ها‌ی میکروتوبول

میکروتوبول رشته‌های پروتئینی داخل سلول است که کمک به جداسازی رشته‌های DNA از یک دیگر از وظایف آن‌ها است.

این دسته از دارو‌ها با ایجاد تغیر در عملکرد و ساختار میکروتوبول‌ها موجب ایجاد خلل در تقسیم سلولی می‌شوند. این خلل در مراحل متفاز و اینترفاز( تقسیم میتوز دارای مراحل مختلفی است که اینترفاز و متافاز از آن‌ها هستند) مشهود است.

از این دسته دارو‌ها می‌توان vinca alkaloid، vincristin، vinorelbin و vinblastin را نام برد.

مقاومت دارویی به شیمی درمانی چگونه ایجاد می‌شود؟

پزشک برای تاثیر بخشی هرچه بیشتر دارو‌های شیمی درمانی بر روی سلول‌ها‌ی سرطانی در رژیم شیمی درمانی بیمار از چند نوع داروی مختلف استفاده می‌کند. این کار به این دلیل انجام می‌شود که پس از گذشت مدت زمانی از مصرف دارو سلول‌های سرطانی دیگر به دارو مقاوم شده و کشته نمی‌شوند.

یکی از دلایل مقاومت سلول‌های سرطانی به دارو جهش ژن TP53 است که متاسفانه در 50درصد سرطان‌ها نیز مشاهده می‌شود.

یکی از دلایل دیگر جهش ژن MMR که مسئول اصلاح اشتباهات ایجاد شده در ساختار DNA است.

سومین دلیل افزایش بیان ژن MDR1 درون سلول است. وظیفه‌ی اصلی این ژن تحمل حد دارو‌های مختلف توسط سلول‌ها است و زمانی که بیان شود موجب افزایش جریان خون و عدم انباشت دارو در سلول‌ها می‌شود.

عوارض شیمی درمانی

شیمی درمانی دارای عوارضی برای مغز استخوان، دهان، معده، روده، فولیکول‌های مو و سیستم تولید مثل می‌باشد.

– کم خونی یا آنمی

تاثیر داروهای شیمی درمانی بر روی مغز استخوان موجب کاهش تولید گولبول‌های قرمز و کاهش میزان اکسیژن رسانی به بدن می‌شود. اگر میزان هموگلوبین( مولکول درون گولبول قرمز که مسئول حمل اکسیژن است) به کم تر از 10 واحد برسد نیاز به تزریق خون وجود دارد.

برای مقابله با کم خونی می‌توان از پیوند مغز استخوان و هورمون محرک خون سازی یا همان هورمون هماتوپوئیتیک استفاده کرد.

– ترومبو سیتوپنی ( کاهش تعداد پلاکت‌ها)

تعداد طبیعی پلاکت‌ها ( اجزایی درون خون که به انعقاد خون کمک بسیاری می‌کنند) بین 150000 تا 350000 در هر میکرولیتر خون است. با انجام شیمی درمانی ممکن است مقدار پلاکت‌ها به کم تر از 20000 در هر میکرولیتر خون برسد که در این حالت به تزریق پلاکت نیاز داریم.

– ریزش مو (ALOPECIA)

سلول‌های مو ( فولیکول‌های مو )به دلیل سرعت رشد بالایی که دارند در برابر داروهای شیمی درمانی بسیار حساس هستند. 7 الی 14روز پس از شروع شیمی درمانی موها نازک شده و شروع به ریزش می‌کنند.

ریزش مو دائمی نیست و معمولا پس از پایان دوره‌ی درمانی موها دوباره رشد خواهند کرد ولی ممکن است دچار تغیر حالت و حتی تغیر رنگ شده باشند.

– سایر عوارض درمانی شامل: کبودی، خون ‌ریزی لثه، وجود خون در ادرار، وجود خون در مدفوع، تهوع، استفراغ، سرگیجه، خواب آلودگی، واکنش‌های پوستی، نارسایی کبد، نارسایی کلیه، ضعف در حافظه، خشکی پوست، عدم تمرکز و …

رادیو تراپی

این روش از روش‌های نسبتا جدید در درمان سرطان‌ها از جمله سرطان سینه است تقریبا از هر بیمار سرطانی دو نفر به رادیوتراپی نیاز دارند .

برای سرطان سینه درمان به وسیله‌ی اشعه با دو روش انجام می‌شود.

1. پرتو تابی خارجی( EXTERNAL BEAB RADIO HERAPY)

در این روش دستگاه مولد پرتو ( شتاب دهنده‌ی خطی و یا استفاده‌ از دستگاه کبالت60) اشعه را از خارج به سمت تومور تابش می‌دهد. اشعه مورد استفاده در دستگاه‌های شتاب دهنده‌ی خطی اشعه‌ی X است و در دستگاه کبالت از اشعه‌ی Y ( گاما) استفاده می‌شود.

اشعه در بدن با ایجاد رادیکال‌های آزاد( این رادیکال‌های آزاد با برخورد اشعه با مولکول‌های آب ایجاد می‌شوند) و تخریب DNA سلول‌های سرطانی موجب کوچک شدن تومور می شود ولی توجه داشته باشید با توجه به نوع سرطان و میزان گستردگی تومور دوز توسط پزشک مشخص می‌شود ولی برای سرطان سینه 52 گری (GY) که در 26 جلسه ( FRACTION ) به بیمار تحویل داده می‌شود روش رایجی است.

استفاده از دستگاه شتاب دهنده در درمان سرطان سینه نسبت به دستگاه کبالت باعث موفقیت بیشتری در درمان می‌شود. در این مدل دستگاه‌ها تلاش می‌شود که اشعه بر روی هدف مورد نظر متمرکز شود و سلول‌های سرطانی با جذب اشعه با انرژی بالا از بین بروند.

این روش‌ دارای پیچیدگی‌های خاص خود می‌باشد و نیاز به استفاده از سیستم طراحی درمان(TPS) در این مدل از درمان وجود دارد تا محل دقیق تومور و نحوه‌ی رساندن اشعه به تومور مشخص شود.

این روش نیز عوارض خاص خود را دارا می‌باشد زیرا خواه ناخواه همواره قسمتی از بافت سالم و طبیعی بدن مقداری از اشعه را به خود جذب می‌کنند که همین امر موجب عوارض حاد و تاخیری در بدن فرد می‌شود.

عوارض حاد عوارضی هستند که پس از گذشت مدت کوتاهی از انجام درمان خود را نشان می‌دهند که شامل: تهوع، استفراغ، خشکی دهان، سوختگی پوست، خواب آلودگی، اسهال، ریزش مو‌های ناحیه‎‌ی درمانی، قرمزی ناحیه‌ی درمان، التهاب ناحیه‌ی درمانی و….

عوارض تاخیری که پس از مدت زمان طولانی خود را نشان می‌دهند نیز می‌توانند به دنبال انجام رادیوتراپی خود را بروز دهند که مهم‌ترین آن‌ها ایجاد سرطان در سایر ارگان‌ها می‌باشد و ذلیل آن این است که خود اشعه‌های تابشی با انرژی‌های بالا می‌توانند موجب جهش در سلول‌ها بشوند.

2. پرتو تابی داخلی (BRACKY THERAPY)

روشی است که در آن چمشه‌های رادیو اکتیو که از خود اشعه ساطع می‌کنند نزدیک تومور سرطانی قرار می‌گیرند و از این طریق اشعه با ایجاد رادیکال‌های آزاد موجب مرگ سلول‌های سرطانی می‌شود.

این روش نسبت به پرتو تابی خارجی دارای عوارض کم تری است زیرا اشعه بر روی هدف درمانی یا همان تومور متمرکز ‌تر است.

این روش دارای محدودیت‌هایی نیز هست.

• اول اینکه این روش بسیار دشوار می‌باشد زیرا پزشک می‌بایست چشمه‌ها را به دقت داخل یا نزدیک به تومور قرار دهد که این فرایند نیاز به انجام عمل جراحی دارد.
• دوم اینکه این روش نسبت به پرتو تابی خارجی روش پر هزینه‌تری محسوب می‌شود.
• سوم اینکه این روش برای هر شکل از تومور و یا درون هر ارگانی قابل اجرا نمی‌باشد. از این روش می‌توان برای سرطان‌های سینه، دهانه‌ی رحم، پروستات، سرطان‌های سر و گردن استفاده کرد.

براکی تراپی برای سرطان سینه به 3 روش انجام می‌شود که این 3 روش شامل:

الف) داخل بافتی

در روش براکی تراپی داخل بافتی از سوزن‌های توخالی ( NEEDLE ) استفاده می‌شود. در این روش سوزن‌ها درون بافت سینه و درون تومور حین عمل جراحی جایگذاری می‌شوند و سپس چشمه رادیواکتیو که عمدتا ایریدیوم است وارد سوزن شده ، چشمه از طریق سوزن وارد بافت می‌شود و اشعه تابی صورت می‌گیرد.

از این طریق باید 34 گری (GY) اشعه طی 10 جلسه (FRACTION) به بیمار واگذار شود( در هر روز دو جلسه انجام می‌شود که فاصله‌ای 6 ساعته از هم دارند). استفاده از روش داخلی بافتی از نظر مشکلاتی که برای زیبایی فرد حاصل می‌کند کم‌تر توصیه می‌شود.

ب) داخل حفره‌ای

این روش بر خلاف روش داخل بافتی روش راحت‌تری محسوب می‌شود ولی این روش از نظر توزیع دوز نسبت به روش داخل بافتی در رتبه‌ی پایین تری قرار می‌گیرد. در روش داخل حفره‌ای چشمه‌های رادیاکتیو درون حفره‌ای که به دنبال جراحی ایجاد شده است ( در اصطلاح پزشکی به این حفره LUMPECTOMY می‌گوییم) قرار می‌گیرند.

در این روش باید از اپلیکاتورهایی برای انتقال چشمه‌ها استفاده می‌شود و از سوزن برای جایگذاری خبری نیست. این اپلیکاتورها شامل اپلیکاتور MAMMOSITE، اپلیکاتور AXXEL ELECTRONIC و اپلیکاتور CONTURA.

ج) روش هیبرید

این روش ترکیب دو روش قبلی است به طوری که توزیع دوز مناسب روش داخل بافتی و آسانی و راحتی روش داخل حفره‌ای با یکدیگر ترکیب شده که موجب ایجاد یک اپلیکاتور برای استفاده در این روش گردیده است.

این اپلیکاتور دارای یک کانال مرکزی و 6، 8 و یا 10 کانال جانبی دارد که به توزیع دوز مناسب کمک می‌کنند.

هورمون درمانی

هورمون درمانی یا همان Hormon Therapy یکی از روش‌هایی است که به بهبود علائم و درمان سرطان سینه کمک شایانی می‌نماید. برای انجام این روش ابتدا لازم است وجود گیرنده‌ی هورمونی بر روی سلول‌های سرطانی مورد بررسی قرار گیرد ( گیرنده درمانی باید مثبت باشد تا قادر به انجام هومون درمانی باشیم).

برای سرطان سینه در بانوان گیرنده هورمونی در 75 درصد مواقع وجود دارد و مثبت است و به دلیل این که دارو‌های هورمون درمانی تنها روی سلول‌های دارای گیرنده مورد نظر موثر است نسبت به شیمی درمانی دارای عوارض بسیار کم‌تری می‌باشد.

در صورت مثبت بودن گیرنده‌ی هورمونی سلول‌های سرطانی هورمون استروژن موجود در بدن موجب تقویت و افزایش سرعت رشد سلول‌های سرطانی می‌شود؛ پس هدف ما در هورمون درمانی قطع دسترسی سلول‌های سرطانی به استروژن می‌باشد و برای رسیدن به این مهم دو راه حل پیش رو داریم:

1_ مسدود کردن گیرنده‌های استروژن سطح سلول

به این دسته به اصطلاح دارو‌های ضد استروژن می‌گوییم که عملکرد آن‌ها به این شکل است که جلوی موثر بود استروژن را می‌گیرند. این دسته از داروها خود به دو زیر گروه تقسیم می‌شوند:

گروه اولSelective strogen receptor modulator ) SERM)

این دسته از هورمون‌ها (داروها) موجب تغیر در گیرنده‌ی هورمونی می‌شوند ولی نمی‌توان به طور صد در صد گفت همه جا گیرنده را مهار می‌کنند و در قسمت‌هایی از بدن نیز اثر عکس داشته و تاثیر استروژن را بیشتر می‌کنند.

مهم ترین داروی این دسته و شاید آشناترین داروی هورمون درمانی تاموکسیفن ( TAMOXIFEN ) است. تاموکسیفن می‌تواند اثر هورمون استروژن بر روی استخوان را زیاد کرده و موجب محکم تر شدن استخوان‌ها استخوان شود یا موجب تاثیر استروژن بر روی سیستم قلبی و عروقی شود تا بهتر و منظم تر کار کنند. در مرحله‌ی متاستاز سرطان سینه می‌توان از این دارو استفاده کرد و حتی به کسانی که ریسک ابتلا به سرطان سینه در آن‌ها بالاتر است مصرف این دارو پیشنهاد می‌شود.

این دسته از دارو‌ها موجب تاثیر بیشتر استروژن بر رور رحم و تخمدان می‌شوند و همین امر احتمال ایجاد سرطان در این دو ارگان را افزایش می‌دهد.

به طور کلی دارو‌‌های این دسته عوارض خاص خود را دارند که این عوارض شامل: ایجاد کیست‌های تخمدانی، افزایش احتمال لخته در رگ‌ها( لخته می‌تواند موجب سکته قلبی و یا مغزی شود)، بالا بردن احتمال ابتلا به سرطان رحم، تهوع، استفراغ، سر درد، خارش واژن، افزایش وزن، خشکی پوست و تغیر در دوره‌های عادت ماهانه می‌باشند.

ممکن است پس از مدتی از مصرف تاموکسیفن دیگر سلول‌های سرطانی نسبت به استروژن حساس نباشند و به خود تاموکسیفن حساس شوند و با وجود آن رشد کنند که در این حالت قطع مصرف تاموکسیفن می‌تواند موجب مرگ عده‌ای از سلول‌های سرطانی بشود. در صورتی که سلول‌های سرطانی به یکی از داروهای خانواده‌ی SERM مقاوم شود دیگر هیچ کدام از دارو‌های این دسته برای درمان پاسخگو نیستند.

گروه دوم Selective estrogen down modulator) SERDM)

این دسته از دارو‌ها بر خلاف گروه قبلی در هر جایی که وارد شوند موجب کاهش گیرنده‌ها و جلوگیری از اثر گذاری استروژن خواهند شد. قدرت این دسته از داروها نسبت به گروه قبلی بالاتر است و مهم ترین داروی این دسته fluvestrant می‌باشد.

به دلیل اینکه این داروها هر جا که اثر می‌کنند موجب کاهش اثر گذاری استروژن می‌شوند پس عوارضی مانند ریسک ابتلا به سرطان رحم و تخمدان را ندارند. متاسفانه این دسته از دارو‌ها نسبت به گروه قبل دیرتر در ارگان‌ها پخش می‌شوند.

عوارض این دسته از دارو‌ها: گر گرفتگی، افزایش ابتلا به سرطان کبد، خشکی واژن، خونریزی واژن و ایجاد لخته است( احتمال ایجاد سکته قلبی و مغزی وجود دارد).

2_ جلوگیری از تولید استروژن

هورمون استروژن در بدن بانوان از دو محل تولید می‌شود: اول تخمدان‌ها( 90 درصد هورمون استروژن را تولید می‌کند) و دوم غده‌ی فوق کلیوی( آدرنال که 10 درصد هورمون استروژن را تولید می‌کند ).

برای مهار کردن تولید هورمون استروژن روش‌های داروهای متنوعی موجود دارد.

مهار کننده‌های آنزیم آروماتاز

آروماتاز آنزیمی است درون قشر غده‌ی فوق کیوی که کلسترول موجود در بدن را تبدیل به استروژن می‌کند ( در واقع آروماتاز همان آنزیمی است که می‌تواند با تولید استروژن در دوران یائسگی موجب ایجاد سرطان سینه شود).

این دسته از دارو‌ها تنها فعالیت آنزیم آروماتاز را مهار کرده و با گیرنده‌های هورمون استروژن در سطح سلول‌های سرطانی کاری ندارند. در ضمن باید بدانید که این داروها تنها بر روی غده‌ی فوق کلیوی اثر داشته و تاثیری بر استروژن تولید شده از تخمدان‌ها ندارند.

داروهای مهار کننده‌ی آنزیم آروماتاز به دو دسته تقسیم می‌شوند:

1. دسته‌ی اول را داروهای Stroidal می‌گوییم. این دسته فعالیت‌های آنزیم آروماتاز را به صورت غیر قابل برگشتی مهار می‌کنند و از این دسته می‌توان داروی Exemestane را نام برد.
2. دسته‌ی دوم را داروهای NON Stroidal می‌گوییم. این دسته فعالیت آنزیم آروماتاز را به صورت موقت مهار می‌کنند و از این دسته می‌توان داروهای Letrozole و Anastrozole را نام برد.

به طور کلی داروهای مهارکننده‌ی آروماتاز به دلیل کاهش میزان استروژن در بدن دارای عوارضی نیز هستند که این عوارض شامل:

– پوکی استخوان ( هورمون استروژن در سطح سلول‌های استخوان‌ها گیرنده دارد و موجب تراکم بیشتر استخوان‌ها می‌شوند).

– ایجاد لخته( این عارضه می‌تواند موجب سکته‌ی قلبی و مغزی شود).

– خشکی و خارش واژن

– افزایش میزان چربی خون( این عارضه به دلیل عدم مصرف کلستول در غده‌ی فوق کلیوی توسط آنزیم آروماتاز کلسترول در جریان خون رها می‌شود).

– گر گرفتگی (البته به میزان کم)

3_ داروهای LHRH AGONIST

دستور تولید استروژن توسط تخمدان‌ها و غده‌ی فوق کلیوی( آدرنال) تونسط غده‌ی هپوفیز صادر می‌شود.

این دسته از دارو‌ها با مهار دو هورمون LH و FSH که مسئول تحریک تخمدان‌ها برای ساخت و ترشح هورمون استروژن هستند موجب عدم تولید استروژن از تخمدان‌ها می‌شوند ودر اصطلاح برای فرد یک یائسگی زودرس ایجاد می‌کنند.

که مهم ترین داروهای این دسته Gosereline و Leuprolin است.

به این علت که این دسته از داروها هم محرک و هم سررکوبگر هورمون‌های هیپوفیز هستند و در ابتدای مصرف موجب افزایش ترشح LH و FSH می‌شوند که این امر موجب رشد سریع‌تر سلول‌های سرطانی می‌شود باید یک هفته پیش از شروع مصرف به بیمار داروهای مهار کننده‌ی گیرنده‌ی استروژن ارائه شود.

عوارض این دسته از داروها شامل:

تهوع، سردرد، یبوست، گر گرفتگی، ضعف، افزایش فشار خون، تپش قلب، آکنه، نفخ، بی خوابی، کاهش میل جنسی، تحریک پذیری و خشکی واژن می‌شود.

4_ دارو‌های LHRH ANTAGONIST

این دسته از دارو‌ها نیز مانند گروه قبل موجب کاهش میزان دو هورمون LH و FSH می‌شوند و تنها تفاوت آن‌ها این است که از همان ابتدا موجب کاهش سطح این دو هورمون خواهند شد.

به دلیل اینکه این دسته از دارو‌ها ازهمان ابتدای مصرف موجب کاهش سطح هورمون‌های هپوفیز می‌شوند پس نیازی به مصرف دارو‌های مهار کننده‌ی استروژن همراه با آن‌ها وجود ندارد. مهم‌ترین داروی این دسته ABARELIX می‌باشد.

عوارض این دسته از داروها همانند دارو‌های LHRH AGONIST می‌باشد.

منبع

• BreastCancer (+)