بهترین راه‌های تقویت سیستم ایمنی بدن چیست؟ [ نکات کلیدی ]

بهترین راه های تقویت سیستم ایمنی بدن چیست؟

بیماری بلای جان بشر است و کسی را سراغ نداریم که در طول زندگی خود بیمار نشده باشد. به همین دلیل به همان اندازه که از بیماری گریزان هستیم، به همان اندازه نیز به دنبال روش‌هایی برای پیشگیری از بیماری می‌گردیم.

خوشبختانه در این زمینه مادر طبیعت برای موجودات زنده کم نگذاشته و در بدن انسان با سازوکاری با نام دستگاه ایمنی طرف هستیم. همان‌گونه که از نام این سازوکار پیدا است، وظیفه ایمن‌سازی بدن را در برابر بیماری‌ها بر عهده دارد.

به این ترتیب هرچقدر که دستگاه ایمنی قوی‌تری داشته باشیم، به همان اندازه بیشتر از شر بیماری‌ها در امان هستیم.

نکته‌هایی که اشاره کردیم از نقش مهم دستگاه ایمنی بدن در حفظ سلامتی انسان‌ حکایت دارد، در نتیجه اگر به فکر تقویت دستگاه ایمنی بدن خود افتاده‌اید، در ابتدا نحوه کارکرد دستگاه ایمنی بدن را با شما درمیان می‌گذاریم و در ادامه به بهترین روش‌های تقویت این دستگاه مهم و حیاتی اشاره می‌کنیم.

اگر بخواهیم به صورت خیلی خلاصه، سرتیترهای مهم این مقاله را بازگو کنیم، شما با موارد زیر آشنا می‌شوید.

• اهمیت دستگاه ایمنی بدن
• سپس با نحوه‌ی کارکرد سیستم ایمنی بدن
• اصول اولیه آشنایی با سیستم ایمنی بدن
• اجزای مختلف سیستم ایمنی
• و نهایتا با روش‌های تقویت سیستم ایمنی بدن

لازم به ذکر است که در بخش معرفی روش‌های تقویت ایمنی بدن، ما مواردی همچون

• موثرترین خوراکی‌ها در روند تقویت سیستم ایمنی
• و روش‌های مکمل و توصیه‌های عمومی

را پوشش داده‌ایم.

چنانچه قصد دسترسی سریع و مشاهده روش‌های تقویت افزایش ایمنی را دارید، روی به علاوه (+) کلیک نمایید تا به بخش مذکور هدایت شوید.

چرا آشنایی با عملکرد دستگاه ایمنی بدن اهمیت دارد؟

بدن سازوکار پیچیده و جالبی با نام «دستگاه ایمنی» (Immune System)، دارد. این دستگاه برای محافظت بدن در برابر میلیون‌ها باکتری، میکروب، ویروس، موادسمی و انگل‌هایی ساخته شده که به بدن هجوم می‌آورند. برای درک بیشتر اهمیت دستگاه ایمنی بدن کافی است نگاهی به فرایند مرگ موجودات زنده بیاندازید.

وقتی موجود زنده‌ای می‌میرد، فعالیت دستگاه ایمنی بدن او به همراه دیگر ارگان‌ها متوقف می‌شود. در نتیجه از آنجایی که دستگاه ایمنی بدن موجود مرده از کار افتاده است، در عرض چند ساعت باکتری‌ها‌، میکروب‌ها و انگل‌ها به بدن او هجوم می‌آورند. اما اگر این موجود زنده بود و دستگاه ایمنی بدن وی به درستی کار می‌کرد، باکتری‌ها و دیگر آلودگی‌ها کاری از پیش نمی‌بردند.

به عبارت ساده‌تر می‌توان دستگاه ایمنی را دژی محکم در برابر بیماری‌ها دانست و زمانی که این دستگاه ضعیف باشد یا بر اثر مرگ کاملاً از بین برود، میکرو‌ب‌ها شرایطی مناسب برای حمله به بدن پیدا می‌کنند. در نتیجه پس از مرگ، باکتری‌ها، میکروب‌ها و انگل‌ها در عرض چند هفته تمام قسمت‌های بدن را کاملاً متلاشی می‌کنند و از بدن چیزی به‌غیر از اسکلت باقی نمی‌ماند. به این ترتیب می‌توان نتیجه گرفت دستگاه ایمنی بدن نقش مهم و پیچیده‌ای برای دور نگه داشتن میکروب‌ها و ویروس‌ها در بدن موجودات زنده ایفا می‌کند.

دستگاه ایمنی بدن عملکرد بسیار پیچیده‌ و جالبی دارد و آشنایی با عملکرد این دستگاه و همچنین روش‌های تقویت آن، سلامت شما را در آینده تضمین خواهد کرد.

دستگاه ایمنی بدن چگونه کار می‌کند

جالب است بدانید هم‌اکنون که در حال مطالعه این مطلب هستید، دستگاه ایمنی بدن شما مانند ساعت در حال کار کردن است و به هزار و یک روش مختلف از بدن شما محافظت می‌کند، جالب‌تر اینکه عملکرد دستگاه ایمنی بدن در بیشتر مواقع قابل تشخیص نیست و متوجه کار این دستگاه نمی‌شوید. اما امان از روزی که به هر دلیلی عملکرد دستگاه ایمنی بدن مختل شود،‌ در این زمان بیماری‌ها به وجود نازنین شما راه پیدا می‌کنند.

برای آشنایی بیشتر با عملکرد دستگاه ایمنی بدن، مثال‌های زیر را دنبال کنید:

– فرض کنیم خدای ناکرده‌ زخمی شده‌اید، در این شرایط انواع باکتری‌ها و ویروس‌ها از طریق زخمی که روی پوست شما ایجاد شده، به داخل بدن راه پیدا می‌کنند. گاهی اوقات نیز ممکن است تراشه‌ای چوبی به داخل پوست شما نفوذ کند. در این شرایط دستگاه ایمنی بدن فعال می‌شود و در کنار آغاز فرآیند ترمیم پوست، محافظت بدن را بر عهده می‌گیرد. تجربه نشان داده در بیشتر مواقع دستگاه ایمنی بدن به خوبی از عهده آلودگی‌ها بر می‌‌آید و محلی که زخمی شده، بدون کمترین عفونتی التیام می‌یابد. اما این سکه روی دیگری هم دارد و بعضی مواقع دستگاه ایمنی بدن به درستی عمل نمی‌کند و عفونت محل زخم را شاهد هستیم. به این ترتیب می‌توان التهاب و چرک را از نشانه‌های ناموفق عمل‌کردن دستگاه ایمنی بدن دانست.

– فرض کنیم پشه‌ای شما را نیز بزند، در این شرایط نیش پشه خارش و قرمزی پوست را به دنبال دارد. این نشانه‌ها از کارایی دستگاه ایمنی بدن حکایت دارد.

– روزانه هزاران باکتری و ویروسی که در هوا معلق است را از طریق تنفس به داخل بدن وارد می‌کنیم و دستگاه ایمنی بدن بدون هیچ مشکلی این باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برد. اما گاهی اوقات دستگاه ایمنی بدن در نابودی ویروس‌ها ناتوان می‌ماند و سرماخوردگی یا بیماری‌های وخیم‌تر میکروبی یا ویروسی را شاهد هستیم. در این شرایط می‌توان سرمایه‌خوردگی را نشانه‌ای نمایان از ناتوانی دستگاه ایمنی بدن در نابودن کردن ویروس دانست. از طرف دیگر بهبود در سرماخوردگی نیز به این معنا است که دستگاه ایمنی بدن توان خود را بازیافته و در نابودی ویروس موفق عمل کرده است. از این مثال می‌تو‌ان این‌گونه نتیجه گرفت که اگر دستگاه ایمنی بدن کاری برای از بین بردن ویروس سرماخوردگی انجام ندهد، این بیماری یا هر بیماری دیگری هرگز خوب نخواهد شد.

– هر روز صدها آلودگی مختلف را ناخواسته می‌خوریم اما این آلودگی‌ها در همان ابتدای ورد به بدن با بزاق دهان مخلوط می‌شوند و از بین می‌روند. گذار آلودگی‌هایی که از بزاق دهان عبور می‌کنند نیز به اسید معده می‌افتد و در آنجا نابود می‌شوند. در این بین آلودگی‌هایی نیز از بزاق دهان و اسید معده عبور می‌کنند و موجب مسمومیت غذایی می‌شوند. استفراغ و اسهال دو نشانه رایج عفونت غذایی هستند.

– اختلال در دستگاه ایمنی بدن و ضعف این دستگاه، عارضه‌های بی‌شماری را به دنبال دارد. برای نمونه بعضی‌ها دچار حساسیت می‌شوند. حساسیت از بیش‌فعالی دستگاه ایمنی بدن دربرابر بعضی از محرک‌ها حکایت دارد. اما دستگاه ایمنی بدن بسیاری از افراد در برابر محرک‌های مشخصی، بیش‌فعالی ندارد و این افراد حساسیت به چیز خاصی را تجربه نمی‌کنند. دیابت نیز عارضه‌ای است که از اختلال در عملکرد دستگاه ایمنی بدن خبر می‌دهد. در این عارضه، دستگاه ایمنی بدن با روشی نادرست به سلول‌های لوزالمعده حمله می‌کند نابودی این سلول‌ها را به دنبال دارد. «آرترید روماتوئید» (rheumatoid arthritis)، نیز عارضه‌ای است که به دلیل ضعف عملکرد دستگاه ایمنی بدن در مفاصل ایجاد می‌شود. در مجموع می‌توان گفت اختلال و ضعیف‌شدن دستگاه ایمنی بدن، تنها به سرماخوردگی و اسهال ختم نمی‌شود و عارضه‌های بسیاری را سراغ داریم که ریشه در عملکرد نامطلوب دستگاه ایمنی بدن دارند.

– گاهی اوقات دستگاه ایمنی بدن دردسرهایی نیز به دنبال دارد، برای نمونه افرادی را سراغ داریم که در فهرست انتظار پیوند اعضا قرار دارند، اما پس از پیوند، دستگاه ایمنی بدن آنها، عضو پیوند شده را قبول نمی‌کند.

اصول اولیه آشنایی با دستگاه ایمنی بدن

برای آشنایی با اصول اولیه عملکرد دستگاه ایمنی بدن، باید ببینیم فردی که احساس بیماری دارد، دقیقاً چه حسی را تجربه می‌کند و منظور از بیماری چیست؟ آشنایی از انواع بیماری‌ها به شما کمک می‌‌کند تا بیماری‌هایی که دستگاه ایمنی بدن قادر به مبارزه با آنها است را تشخیص دهید.

وقتی خدای ناکرده مریض می‌شوید، بدن قادر نیست با تمام توان برای مقابله با بیماری کارایی داشته باشد. در نتیجه بهتر است که ابتدا با هم با انواع رایج بیماری آشنا شویم:

– آسیب‌های فیزیکی: شکستگی استخوان یا پارگی رباط در گروه آسیب‌های فیزیکی قرار دارند و این عارضه‌ها بدن را از عملکرد کامل خود باز می‌دارند. دلیل ایجاد این عارضه‌ها نیز کاملاً مشهود است.

– کمبود ویتامین و موادمعدنی: ناکافی بودن ویتامین D در بدن، سوخت‌ و ساز نادرست کلسیم را به دنبال دارد و این وضعیت به بیماری با نام نرمی‌استخوان منجر می‌شود. همان‌گونه که از نام این بیماری پیدا است، استخوان‌ها را نرم و شکننده می‌کند و از آنجایی که استخوان‌ها به خوبی رشد نمی‌کنند، در این بیماری شاهد تغییر حالت استخوان‌ها هستیم. کمبود ویتامین در بدن عارضه‌های دیگری را منجر می‌شود، برای نمونه کمبود ویتامین C، بیماری «اسکوربوت» (Scurvy) را به دنبال دارد. این بیماری باعث تورم و خونریزی لثه‌ها و کبودی مفاصل می‌شود. نبود آهن کافی در بدن نیز به فقر آهن منجر می‌شود. فهرست بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین و موادمعدنی در بدن به همین‌جا ختم نمی‌شود و عارضه‌های دیگری را نیز سراغ داریم که مجالی برای اشاره به این عارضه‌ها در این مطلب نیست.

– تضعیف ارگان‌های بدن: گاهی اوقات بعضی از ارگان‌های بدن ضعیف می‌شوند، برای نمونه نوعی بیماری قلبی را سراغ داریم که به دلیل مسدود شدن رگ‌های مرتبط با عضله قلب ایجاد می‌شود. در این شرایط قلب خون کافی دریافت نمی‌کند. نوعی بیماری کبد نیز وجود دارد که در این بیماری به دنبال نوشیدن بیش‌از‌حد الکل، سلول‌های کبد صدمه می‌بینند.

– بیماری‌های وراثتی: هرگونه خطا و ناکارآمدی در دی.‌ان‌.‌ای بدن را بیماری وراثتی یا ژنتیکی به حساب می‌آوریم. برای نمونه «آلبینیسم» (Albinism)، نوعی بیماری ژنتیکی است که به دلیل فقدان مادرزادی رنگ‌دانه‌‌ها در پوست و مو ایجاد می‌شود و فردی که به این بیماری مبتلا است، پوست و موهای سفیدی دارد. چنین افرادی حساسیت شدید به پرتوهای UV خورشید دارند.

– سرطان: گاهی اوقات تغییر سلول‌ها باعث تکثیر غیرقابل‌کنترل آنها می‌شود. برای نمونه زمانی که سلولی در پوست با نام «ملانوسیت» (melanocytes) بوسیله پرتوهای خورشید آسیب ببیند، این سلول‌ها به گونه‌ای سرطانی تغییر حالت می‌دهند و سرطان پوست را شاهد هستیم. این سرطان آثار قابل‌مشاهده‌ای در پوست در حالت توموری با نام «ملانوما» (Melanoma)، ایجاد می‌کند.

عفونت‌های ناشی از ویروس یا باکتری

حمله‌ور شدن ویروس‌ها یا باکتری‌ها به بدن و تولید بیش‌از‌حد آنها در بدن، عارضه‌هایی را به دنبال دارد. در حالت معمولی ویروس‌ها و باکتری‌ها آثار جانبی را در بدن ایجاد می‌کنند که این آثار جانبی را در قالب بیماری مشاهده می‌کنیم. برای نمونه گلودرد میکروبی، عارضه‌ای است که به دنبال آن ماده‌ای سمی در گلو آزاد می‌شود و التهاب گلو را به دنبال دارد. ویروس فلج‌اطفال نیز ماده‌‌های سمی در بدن رها می‌کند و سلول‌های عصبی را از کار می‌اندازد، در نتیجه همان‌گونه که از نام این بیماری پیدا است، منجر به فلج کودکان می‌شود. در این بین بعضی از باکتری‌ها بی‌ضرر هستند و وجود آنها در بدن نه تنها که ضرری به دنبال ندارد، بلکه سودمند و پرفایده است.

اما باکتری‌های خطرناکی را نیز سراغ داریم که ورود این باکتری‌ها به جریان خون، عارضه‌های خطرناکی را منجر می‌شود.

تجربه نشان داده است عفونت‌های ناشی از ویروس‌ها و باکتر‌ی‌ها،‌ بیشترین دلیل بیماری در میان انسان‌ها شناخته می‌شود و سرماخوردگی، آنفلوانزا، سرخک، اوریون، مالاریا و ایدز را می‌‌توان در گروه بیماری‌های ناشی از ویروس‌ها و باکتری‌ها قرار دارد.

از آنجایی که بسیاری از بیماری‌‌هایی که به آنها اشاره کردیم، کشنده‌ هستند، اهمیت دستگاه ایمنی بدن بیشتر مشخص می‌شود. چرا که این دستگاه موظف به محافظت بدن در برابر تمام عارضه‌ها است.

دستگاه ایمنی در سه حالت مختلف از بدن محاظفت می‌کند:

1. ایجاد لایه‌ای محافظ در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها و جلوگیری از نفوذ هرگونه آلودگی به بدن؛
2. در صورت نفوذ باکتری و ویروس به بدن، دستگاه ایمنی قبل از ایجاد بیماری، از پی تشخیص و نابودی این آلودگی برمی‌آید و جلوی افزایش تولید آلودگی‌ها را می‌گیرد؛
3. اگر به هر دلیلی ویروس یا باکتری که به بدن وارد شده، تکثیر شد و بیماری به دنبال داشت، دستگاه ایمنی بدن وظیفه نابودی بیماری و ویروس یا باکتری‌های ناشی از بیماری را بر عهده دارد.

وظیفه دستگاه ایمنی بدن به همین‌جا ختم نمی‌شود و کارهای مهم دیگری در بدن انجام می‌دهد، برای نمونه دستگاه ایمنی بدن موظف است تا سرطان را در مراحل اولیه شناسایی کند و در بسیاری از مواقع این دستگاه موفق به از بین بردن سرطان می‌شود.

چرا ویروس و باکتری مهم‌ترین تهدید برای دستگاه ایمنی بدن است

بدن انسان دستگاه کاملی است که از چیزی حدود 100تریلیون سلول زنده ساخته شده و این سلول‌ها در دستگاه‌های مختلف و پیچیده‌ا‌ی در بدن حضور دارند. در هر سلول شاهد هسته و سازوکار لازم برای تولید انرژی هستیم.

از طرف دیگر باکتری‌ها موجود‌های زنده تک‌سلولی هستند که ساختار بسیار ساده‌تری نسبت به سلول‌های بدن دارند. برای نمونه در باکتری‌ها خبری از هسته نیست و به لحاظ اندازه نیز یک باکتری چیزی حدود 100 برابر کوچک‌تر از سلول‌های بدن انسان است و چیزی حدود 1 میکرومتر طول دارد. باکتری‌ها ارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که تغذیه و تکثیر را مستقل انجام می‌دهند. از این لحاظ می‌توان باکتری را به ماهی شبیه دانست که در اقیانوس بدن انسان در حال شنا است. در شرایط مناسب، باکتری‌ها به سرعت تکثیر می‌شوند و یک باکتری در عرض تنها 20 تا 30 دقیقه به 2 باکتری تقسیم می‌شود.

به این ترتیب با توجه به میزان باکتری‌هایی که به بدن نفوذ کرده‌اند، با یک حساب سرانگشتی می‌توان گفت در عرض چند ساعت، میلیون‌ها باکتری بدن را به تسخیر در می‌آورند.

از طرف دیگر ویروس ساز و کار کاملاً متفاوتی دارد و یک ویروس را نمی‌توان موجود زنده‌ای دانست. ویروس در‌واقع ذره‌‌ای از «دی.‌ان.‌ای» (DNA)، است که در لایحه‌ای محافظ قرار دارد. این ویروس پس از تماس با سلول، به بدنه آن متصل می‌شود و «دی‌.‌ان‌.‌ای» خود را که شامل مقداری آنزیم است، به داخل سلول منتقل می‌کند. سپس «دی‌.‌ان‌.‌ای» منتقل شده از ویروس به داخل سلول، ویروس‌های جدیدی تولید می‌کند و این فرآیند به اندازه‌ای تکرار می‌شود که در نهایت، سلول متراکم شده و از بین می‌رود و ذرات ویروس‌های بیشتری که داخل سلول جمع شده‌اند، به بیرون منتقل می‌شود.

به این ترتیب می‌توان گفت سلول درواقع نقش کارخانه تولید ویروس را ایفا می‌کند.

اجزای مختلف سیستم ایمنی بدن

جالب‌ترین نکته در خصوص دستگاه ایمنی بدن این نکته است که این دستگاه در سرتاسر عمر انسان، در بدن افراد مختلف وجود دارد، اما کسی از اجزا مختلف این دستگاه باخبر نیست. برای نمونه به احتمال زیاد در جریان هستید که داخل سینه شما اندامی با عنوان قلب وجود دارد، مطمئن هستیم از عملکرد ریه، کبد و کلیه نیز اطلاعات کاملی دارید، اما به احتمال زیاد حتی روح‌تان هم باخبر نیست که غده «تیموس» (Thymus)، در بدن شما چه کاری انجام می‌دهد. این غده داخل سینه قرار گرفته و محل آن دقیقاً در کنار قلب است. دستگاه ایمنی بدن در قسمت‌های مختلف بدن فعالیت می‌کند و اجزا مختلفی دارد که از بیشتر این اجزا بی‌خبر هستید.

واضح‌ترین قسمت از اجزا دستگاه ایمنی بدن را می‌توان پوست نام برد. پوست نقش لایه‌ای محافظ از بدن در برابر آسیب‌های بیرونی و ویروس‌ها و میکروب‌ها ایفا می‌کند.

به عبارت ساده می‌توان پوست را به لایه‌ای پلاستیکی تشبیه کرد که برای پوشش غذا از آلودگی‌های محیطی، دور آن می‌کشند. پوست لایه‌ای مقام و نفوذناپذیر در برابر باکتری‌ها و ویروس‌ها دارد و سلول‌های مخصوصی با نام «لانگِرن هانس» (Langerhans)، در پوست وجود دارد، این سلول‌ها آسیب‌های وارده به پوست را شناسایی می‌کنند و به بدن هشدار می‌دهند.

جالب است بدانید اگر این سلول‌ها در پوست وجود نداشت، پوست به سرعت در معرض باکتری‌ها و ویروس‌ها به لایه‌ای کپک‌زده تبدیل می‌‌شد. اما به لطف این سلول‌ها، پوست در کمترین زمان ممکن باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برد.

بینی، دهان و چشم نیز ورودی‌های دیگر بدن به حساب می‌آیند، به همین دلیل در اشک و مخاط دهان و بینی شاهد آنزیمی با نام «لیزوزیم» (Lysozyme)، هستیم. این آنزیم، بیشتر باکتری‌ها را در خود حل می‌کند. بزاق دهان نیز دارای ترکیبات ضد‌باکتری است و از آنجایی که مسیر بینی و ریه با مخاط پوشیده شده، بسیاری از آلودگی‌ها ممکن است پس از ورود به بینی و ریه، از بین نروند، اما آلودگی‌ها داخل مخاط بینی و دستگاه تنفس گیر می‌کنند و پس از مدتی بلعیده می‌شوند. به این ترتیب می‌توان گفت هر نوع باکتری و ویروس برای نفوذ به بدن باید از این حفاظ‌های امنیتی عبور کنند.

حتی در صورت عبور ویروس‌ها و باکتری‌ها به داخل بدن، سر و کار این آلودگی‌ها به اندام‌های اصلی دستگاه ایمنی بدن می‌افتد:

• غده تیموس
• طحال
• دستگاه لنفاوی (Lymph System)
• مغز استخوان (Bone Marrow)
• گلبول‌های سفید خون
• آنتی‌بادی‌ها
• هورمو‌ن‌ها

برای آشنایی کامل از عملکرد دستگاه ایمنی بدن، اجازه دهید در ادامه توضیح کاملی از اجزا مختلف این دستگاه داشته باشیم.

دستگاه لنفاوی

مادرانی که غده‌هایی را در قسمت گلوی فرزند دلبند خود مشاهده می‌کنند، با دستگاه لنفاوی آشنایی بیشتری دارند.

جالب است بدانید غده‌های لنف، قسمتی از دستگاه ایمنی بدن به حساب می‌آیند که همانند رگ‌های خون، در تمام قسمت‌های بدن وجود دارند. فرق اصلی میان دستگاه گردش خون و دستگاه لنفاوی را می‌توان در این نکته دانست که قلب، خون را به رگ‌ها منتقل می‌کند، اما دستگاه لنفاوی عملکردی منفعل دارد و عملاً شاهد چیزی شبیه به پمپاژ خون توسط قلب، در دستگاه لنفاوی نیستیم. در عوض مایعات دستگاه لنفاوی، توسط تحرک معمولی عضله‌های بدن به غدد لنفاوی منتقل می‌شوند.

به عبارت ساده‌تر می‌توان عملکرد انتقال مایعات به غدد لنفاوی را به گردش مایعات در سیستم تخلیه اگو شهری تشبیه کرد که در این سیستم، آب و فاضلاب توسط نیروی جاذبه به سمت پایین هدایت می‌شوند و عملاً رانشگری برای انتقال آب وجود ندارد.

مایعات غدد لنفاوی، حالتی روشن‌ و شفاف دارند و سلول‌ها را با آب و مواد مغذی می‌شویند. لنف درواقع پلاسمای خون است و از آنجایی که سلول‌ها رگ‌های مخصوص خود برای تأمین موادغذایی را ندارند، مایعات غدد لنفاوی وظیفه تأمین مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز سلول‌ها را بر عهده می‌گیرند. خون مواد مورد نیاز سلول‌ها را به کمک دیوار‌ه‌های مویرگی به غدد لنفاوی منتقل می‌کند و این مواد بوسیله غدد لنفاوی به سلول‌ها می‌رسد. از طرف دیگر سلول‌ها مواد پروتئینی و زائدی تولید می‌کنند که این مواد توسط غدد لنفاوی جذب و به بیرون انتقال پیدا می‌کند. به این ترتیب می‌توان گفت باکتری‌هایی که به صورت اتفاقی به داخل بدن راه پیدا کرده‌اند، سر از جریان مایعات داخلی بدن درمی‌آورند و از آنجایی که یکی از کارهای دستگاه لنفاوی، خارج و تصفیه کردن مایعات زائد است، باکتری‌های مضر را تشخیص می‌دهد و مسیر بیرون کردن این باکتری‌ها از بدن را هموار می‌سازد.

این وظیفه توسط رگ‌های بسیار ریز لنف انجام می‌شود و مایعات از رگ‌های ریز به رگ‌های بزرگتری منتقل می‌وشوند تا در نهایت به غدد لنفاوی برسند و در این غدد مراحل از بین بردن باکتری‌ها کامل می‌شود.

غدد لنفاوی دارای لایه‌ای تصفیه کننده و تعداد بسیار زیادی سلول‌های لنف هستند، در نتیجه در زمانی که بدن با عفونت ناشی از باکتری مشخصی مبارزه می‌کند، غدد لنفاوی باد کرده و متروم می‌شود و به همین منظور هم هست که اشاره کردیم مادران در زمان بیماری فرزند دل‌بندشان، شاهد تورم غدد لنفاوی در ناحیه گلوی کودک هستند.

در نتیجه می‌توان گفت تورم غدد لنفاوی نگران کننده نیست و از مقاومت دستگاه ایمنی بدن دربرابر باکتری‌ها حکایت دارد.

غده تیموس

برای شما گفتیم که تیموس غده‌ای است که در سینه انسان قرار دارد، این غده دقیقاً میان استخوان سینه و قلب واقع شده و وظیفه تولید «سلول‌های تی» (T Cells) را بر عهده دارد. این غده وظیفه‌ای حیاتی و مهم در نوزادهای تازه متولد شده ایفا می‌کند و اختلال در عملکرد غده تیموس، دستگاه ایمنی بدن نوزاد را به خطر می‌اندازد و احتمال مرگ نوزاد تازه متولد شده را افزایش می‌دهد.

به این ترتیب می‌توان گفت در دوران بزرگسالی، تیموس اهمیت کمتری در حفاظت بدن دارد. برای نمونه اگر غده تیموس را از بدن بیرون بکشید، محافظت از بدن بزرگسالان بدون این غده به دیگر اندام‌های دستگاه ایمنی منتقل می‌شود. ناگفته نماند عملکرد غده تیموس در بزرگسالان چندان هم بی‌فایده نیست و این غده نقش مهمی در رشد «سلول‌های تی» دارد. درباره اهمیت «سلول‌های تی‌» در ادامه بیشتر صحبت خواهیم کرد.

طحال

طحال خون را برای یافتن سلول‌های بیگانه تصفیه می‌کند. (از طرف دیگر سلول‌های قرمز خون را که عمری از آنها گذشته را پیدا می‌کند و جایگزینی این سلول‌ها با سلول‌های جدید را بر عهده می‌گیرد). به این ترتیب می‌توان گفت فردی که طحال خود را از دست داده، بیشتر از یک فرد سالم در معرض ابتلا به بیماری‌های مختلف قرار دارد.

مغز استخوان

وظیفه تولید سلول‌های جدید سفید و قرمز خون، بر عهده مغز استخوان است و سلول‌های قرمز در مغز استخوان کاملاً رشد می‌کنند و وارد جریان خون می‌شوند، اما گلبول‌های سفید در مغز استخوان تولید می‌شوند ولی فرایند رشد این سلول‌ها در دیگر قسمت‌‌های بدن انجام می‌شود. مغز استخوان سلول‌های خون را با کمک سلول‌های بنیادین تولید می‌کند. از آن جهت به این سلول‌ها، سلول‌های بنیادین می‌گوییم که از انواع مختلفی از سلول‌های بدن منشعب می‌شوند.

آنتی‌بادی‌ها

وظیفه تولید آنتی‌بادی‌ها بر عهده گلبول‌های سفید خون است و وقتی صحبت از آنتی‌بادی به میان می‌آید از پروتئین‌های Yشکلی صحبت می‌کنیم که هر کدام وظیفه تولید نوع خاصی از «پادگن» (Antigen)، را بر عهده دارند.

در نتیجه هر آنتی‌بادی قسمت مشخص و مخصوص به خود را در 2 سر انشعاب حالت Y مانند دارد. زمانی که یک آنتی‌بادی به ماده‌ای سمی در بدن متصل می‌شود، این آنتی‌بادی را «آنتی‌توکسین» (Antitoxin)، می‌نامیم. اتصال آنتی‌بادی به مواد سمی شیمیایی در بدن، نابودی این مواد را به دنبال دارد.

نقش آنتی‌بادی‌ها را در نابودی ویروس‌ها و باکتری‌ها نباید نادیده گرفت چرا که اتصال آنتی‌بادی به لایه بیرونی ویروس یا باکتری، جلوی حرکت آن را می‌گیرد. گاهی اوقات نیز تعداد زیادی آنتی‌بادی به عوامل نفوذی خارجی متصل می‌شوند که این حالت «سامانه کمپلمان» (complement system)، بدن را از وجود حمله‌ بیرونی به بدن مطلع می‌کند تا زمینه‌ای برای خروج مواد مضری که به بدن وارد شده فراهم شود.

آنتی‌بادی‌ها در 5 گروه مختلف دسته‌بندی می‌شوند:

1. ایموگلوبین اِی (Immunoglobulin A (IgA))
2. ایموگلوبین دی (Immunoglobulin D (IgD))
3. ایموگلوبین ئی (Immunoglobulin E (IgE))
4. ایموگلوبین جی (Immunoglobulin G (IgG))
5. ایموگلوبین اِم (Immunoglobulin M (IgM))

به این ترتیب هربار که روی محصولات دارویی با عبارتی شبیه به IgE‌، روبرو شدید، در جریان باشید که این محصول ربطی به آنتی‌بادی‌های بدن دارد.

سامانه کمپلمان

این سامانه عملکردی همانند آنتی‌بادی‌ها دارد و از مجموعه‌ای پروتئین تشکیل شده است. جالب است بدانید میلیون‌ها آنتی‌بادی مختلف در جریان خون انسان وجود دارد که هرکدام از این آنتی‌بادی‌ها به نوع خاصی از «پادگن» حساس هستند. اما تنها چند پروتئین در سامانه کمپلمان وجود دارد و این پروتئین‌ها آزادانه در جریان خون شناور هستند. کمپلمان‌ها توسط کبد تولید می‌شوند و این پروتئین‌ها با آنتی‌بادی‌ها فعال می‌شوند و کار می‌کنند.

هورمون‌ها

دستگاه ایمنی بدن وظیفه تولید هورمون‌های مختلفی را بر عهده دارد.

این هورمون‌ها را عموماً «لنفوکین» (lymphokines) می‌نامیم. ناگفته نماند هورمون‌های «استروئید» (Steroids) و «کورتیکواستروئید» (corticosteroids)، که بخش سازنده «آدرنالین» (Adrenaline)‌ را تشکیل می‌دهند، به عنوان هورمون‌های سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی بدن شناخته می‌شوند.

در این بین هورمون «تیموسین» (Tymosin) که گفته می‌شود وظیفه ساخت این هورمون را غده تیموس بر عهده دارد، هورمونی است که فرایند تولید «لنفوسیت» (lymphocyte)، را بر عهده دارد. (لنفوسیت حالتی از گلبول‌های سفید خون است که در ادامه بیشتر درباره آن توضیح می‌دهیم).

هورمون دیگری نیز با نام «اینترلوکین» (Interleukins) در بدن وجود دارد که توسط گلبول‌های سفید خون تولید می‌شود. هورمون‌ها وظیفه‌های مختلفی را در بدن انجام می‌دهند. برای نمونه هورمون «اینترلوکین -1» (Interleukin-1)، پس از خوردن یک سلول بیگانه توسط سلول‌های درشت‌خوار (macrophages)، تولید می‌شود. ترشح این هورمون اثرجانبی جالبی در بدن دارد و باعث می‌شود تا «هیپوتالاموس» (hypothalamus) بدن را به ایجاد تب و خستگی وادار کند. افزایش حرارت و تب نیز به باکتری‌های خطرناک کمک می‌کند و پس از این فرایند پیچیده، باکتری‌ها نابود می‌شوند و کسالت و بیماری توسط دستگاه ایمنی بدن از بین می‌رود.

فاکتور نکروز توموری

«فاکتور نکروز توموری» (Tumor Necrosis Factor)، دیگر ماده‌ای است که توسط سلول‌های درشت‌ ایجاد می‌شود و سلول‌های توموری را از بین می‌برد. در کنار این ویژگی‌ «فاکتور نکروز توموری»، نقش چشمگیری در تولید رگ‌های خونی جدید در بدن دارد و ایجاد این رگ‌های جدید نقش موثری در بهبود بدن پس از بیماری ایفا می‌کند.

اینترفرون

«اینترفرون» (Interferon)، نوعی پروتئین است که با ویروس‌ها سر و کار دارد و توسط بیشتر سلول‌های بدن تولید می‌شود. «اینترفرون» همانند آنتی‌بادی‌ و کمپلمان در صورت ایجاد بیماری به سلول‌های بدن هشدار می‌دهند تا از این طریق زمانی که سلولی «اینترفرون» را از یک سلول دیگر دریافت کرد، پروتئینی تولید کند تا این پروتئین جلوی تولید سلول‌های بیمار و خطرناک را بگیرد.

گلبول‌های سفید خون

به احتمال زیاد شنیده‌اید که انسان‌ها دارای گلبول‌های سفید و قرمز خون هستند، اما احتمالاً به گوش شما نخورده که گلبول‌های سفید خون نقش مهمی در دستگاه ایمنی بدن ایفا می کنند. جالب است بدانید گلبول‌های سفید مجموعه‌ای از سلول‌های مختلف هستند که با همکاری یکدیگر باکتری‌ها و ویروس‌ها را از بین می‌برند. اهمیت گلبول‌های سفید خون به اندازه‌ای است که به راحتی نمی‌توان از کنار نقش آنها در حفاظت بدن گذشت، به همین دلیل در ادامه با هم به انواع گلبول‌های سفید اشاره می‌کنیم:

• لکوسیت (Leukocytes)
• لنفوسیت (Lymphocyte)
• مونوسیت (Monocytes)
• گرانوسولیت (Granulocytes)
• لنفوسیت بی (B-cells)
• سلول‌های پلاسما (Plasma Cells)
• سلول‌های تی (T – Cells)
• لنفوسیت تی کمک‌کننده (Helper T-cells)
• لنفوسیت تی کشنده (Killer T-cells)
• لنفوسیت تی سرکوب‌کننده (Suppressor T-cells)
• سلول‌های کشنده طبیعی (Natural killer cells)
• نوتروفیل (Neutrophils)
• ائوزینوفیل (Eosinophils)
• بازوفیل (Basophils)
• بیگانه‌خوار (Phagocytes)
• درشت‌خوار (Macrophages)

ایدز چگونه دستگاه ایمنی بدن را به خطر می‌اندازد

ایدز (AIDS)، بیماری مهلکی است که بوسیله ویروس «اچ.‌آی‌.وی» (HIV)، به بدن راه پیدا می‌کند. این بیماری مستقیماً به سلول‌های دستگاه ایمنی بدن حمله می‌کند و پس از راهیابی به داخل «سلول‌های لنفوسیت تی کمک‌کننده» حمله می‌کند و با تکثیر در داخل این سلول‌ها، مرگ سلول را به دنبال دارد.

در نتیجه دستگاه ایمنی بدن بدون داشتن «سلول‌های لنفوسیت تی» از کار می‌افتد و در معرض انواع و اقسام بیماری‌های عفونی خطرناک قرار می‌گیرد. به این ترتیب می‌توان ایدز را خطرناک‌ترین بیماری برای دستگاه ایمنی بدن به حساب آورد. خوشبختانه درمان‌های زیادی برای ایدز وجود دارد و در بسیاری از شرایط، دستگاه ایمنی بدن فرد مبتلا، به لطف این درمان‌ها، به میزان قابل‌قبولی از بدن در برابر بیماری‌ها محافظت می‌کند.

اما در مجموع باید گفت بر اساس آماری که در سال 2019منتشر شده است، چیزی حدود 38 میلیون‌نفر از جمعیت کره‌‌زمین به ایدز مبتلا هستند که چیزی حدود 1.8 درصد این تعداد را کودکان کمتر از 15 سال تشکیل می‌دهند.

روش‌های افزایش تقویت دستگاه ایمنی بدن

برای شما از عملکرد دستگاه ایمنی بدن گفتیم و توضیح دادیم که این دستگاه پیچیده، بسته به تهدیدی که با آن مواجه شده، از بدن محافظت می‌کند، اما دستگاه ایمنی بدن نیز مانند دیگر اعضای بدن گاهی اوقات ضعیف می‌شود و برای حفاظت بدن باید دست به دامان روش‌هایی برای تقویت افزایش عملکرد دستگاه ایمنی بدن شد. به همین دلیل در ادامه به روش‌های رایج تقویت دستگاه ایمنی بدن اشاره می‌کنیم.

واکسیناسیون

جالب است بدانید در کنار بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی و اسهال که از آنها خلاصی نداریم و به رغم اینکه یک بار به این بیماری‌ها مبتلا شده‌ایم، باز هم همیشه در معرض ابتلای آنها هستیم، بیماری‌هایی وجود دارد که با یک بار ابتلا به این بیماری‌ها، بدن در مقابل آنها مقاوم می‌شود و دوباره هرگز به چنین بیماری‌هایی مبتلا نمی‌شویم. در این زمینه بیماری سرخک مثال خوبی به نظر می‌رسد، در این شرایط دستگاه ایمنی بدن پس از نفوذ بیماری سرخک، از «سلول‌های بی» (B – Cells) برای تولید آنتی‌بادی سرخک کمک می‌گیرد. اما زمانی که بیماری خاصی توسط دستگاه ایمنی بدن شناسایی شد، تعداد کمی «سلول بی» برای ساخت آنتی‌بادی در بدن وجود دارد.

این سلول‌ها به حالت سلول‌های پلاسما تغییر کاربری می‌دهند و پس از تکثیر شدن، آنتی‌بادی تولید می‌کنند.

این فرایند زمان بر است، اما در نهایت به از بین بردن بیماری منجر می‌شود. از طرف دیگر زمانی که بیماری در حال نابودی است، دیگر «سلول‌های بی» برای نابودی این بیماری تکثیر می‌شوند اما آنتی‌بادی تولید نمی‌کنند.

این «سلول‌های بی» گروه دوم، در بدن برای سال‌ها باقی می‌مانند و در صورت ابتلای دوباره به همین بیماری خاص، مجدد فعال می‌شوند و در کمترین زمان ممکن این بیماری را از بین می‌برند. به این ترتیب بدن دوباره در مواجهه با این بیماری، آسیب نمی‌بیند و در بسیاری از مواقع بدون اینکه چیزی متوجه شوید، بیماری‌های خطرناکی که قبلاً به آنها مبتلا شده‌اید یا واکسن آنها را دریافت کرده‌اید، توسط «سلول‌های بی» که برای از بین بردن این بیماری آماده‌ شده‌اند، از بین می‌رود.

به همین دلیل واکسیناسیون اهمیت زیادی برای پیشگیری از بیماری‌های خطرناک دارد، واکسن در‌واقع نوع ضعیف‌شده بیماری است که از میکرو‌ب‌ها و ویروس‌های کشته‌شده‌ای تشکیل شده یا اینکه ساختار آن شباهت بسیار زیادی با بیماری دارد، اما آسیب بسیار کمتری به بدن وارد می‌کند.

به این ترتیب وقتی که واکسن یک بیماری خاص بوسیله واکسیناسیون به بدن نفوذ کرد، دستگاه ایمنی بدن برای مقابله با این بیماری ضعیف شده فعال می‌شود و آنتی‌بادی‌های لازم برای مبارزه با بیماری را تولید می‌کند. از طرف دیگر از آنجایی که نوع ضعیف‌شده بیماری به بدن وارد شده، این بیماری عارضه‌های جدی را برای فردی که واکسن‌زده به دنبال ندارد. به این ترتیب تمهیدات ایمنی لازم برای مبارزه با این بیماری در بدن آماده می‌شود و در صورت مواجه مجدد بدن با ویروس یا میکروب واقعی بیماری که در برابر آن واکسینه شده، در کمترین زمان ممکن این بیماری توسط دستگاه ایمنی بدن بدون اینکه متوجه عارضه خاصی شوید، از بین می‌رود.

خوشبختانه واکسن‌های مختلفی برای افزایش مقاومت دستگاه ایمنی بدن جهت مبارزه با انواع بیماری‌های مسری و باکتریایی مانند سرخک، اوریون، سیاه‌سرفه، سل، آبله، فلج‌اطفال، تیفوس و بسیاری بیماری‌های خطرناک دیگر ساخته شده‌اند.

همان‌گونه که در بالا هم اشاره کردیم، بدن را نمی‌توان در برابر تمام بیماری‌ها واکسینه کرد و سرماخوردگی و آنفلوانزا، نمونه‌های رایجی از بیماری‌هایی هستند که واکسن دائم ندارند.

این بیماری‌ها به سرعت جهش پیدا می‌کنند و گستردگی ساختاری آنها به اندازه‌ای است که امکان تولید واکسن برای درمان تمام انواع سرماخوردگی و آنفلوانزا، وجود ندارد. جالب است بدانید هر بار که به سرماخوردگی مبتلا می‌شوید، با دفعه قبلی که سرماخورده‌اید تفاوت دارد و همیشه با نوع جدیدی از سرماخوردگی روبرو هستید.

آنتی‌بیوتیک‌ها چگونه کار می‌کنند؟

برای شما از عملکرد پیچیده دستگاه ایمنی بدن گفتیم، این عملکرد باعث شده تا گاهی اوقات این دستگاه سرعت‌عمل مناسبی برای مبارزه با بیماری‌ها نداشته باشد و به‌‌سرعت جلوی تکثیر باکتری‌هایی که به بدن نفوذ کرده‌اند را نگیرد.

بعضی مواقع نیز باکتری‌هایی که به بدن وارد شده‌اند، در کمترین زمان ممکن مواد سمی تولید می‌کنند که این مواد آسیب‌های ماندگاری را قبل از اینکه توسط دستگاه ایمنی نابود شوند، به بدن وارد می‌کند. در این شرایط دستگاه ایمنی بدن برای رسیدن به سرعت‌عمل کافی و مناسب جهت مبارزه با ویروس‌ها و باکتری‌ها، نیاز به کمک دارد.

اینجا است که پای آنتی‌بیوتیک‌ها به کارزار مبارزه دستگاه ایمنی بدن با ویروس‌ها باز می‌شود. آنتی‌بیوتیک‌ها مواد شیمیایی هستند که سلول‌های باکتری را از بین می‌برند و ضرری به سلول‌های بدن وارد نمی‌کنند.

برای نمونه بسیاری از آنتی‌بیوتیک‌ها سازوکار داخل سلول‌های باکتری را مختل می‌کنند و از آنجایی که سازوکار سلول‌های بدن با باکتری‌ها تفاوت دارد، صدمه‌ای را برای سلول‌های بدن به دنبال ندارند. آنتی‌بیوتیک‌های مختلف هرکدام اثربخشی متفاوتی در قسمت‌های مختلف سازوکار سلول‌های باکتری دارند، در نتیجه آنتی‌بیوتیک‌های متفاوتی که توسط پزشک تجویز می‌شود، توان و قدرت متفاوتی برای مبارزه با انواع خاص باکتری‌ها دارند. در بالا برای شما گفتیم که ویروس‌ها به لحاظ بیولوژیک، موجودات زنده‌ای به حساب نمی‌آیند، در نتیجه از آنجایی که آنتی‌بیوتیک‌ها ساختار سلول‌های زنده باکتری را هدف می‌گیرند، آسیبی به ویروس‌ها نمی‌زنند و برای درمان بیماری‌های ویروسی کاری از دست آنتی‌بیوتیک‌ها بر نمی‌آید.

از طرف دیگر مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها در بازه‌زمانی بلندمدت کاهش توان آنها را در کمک به دستگاه ایمنی بدن به دنبال دارد.

به عبارت دیگر مصرف یک آنتی‌بیوتیک خاص برای درمان یک بیماری باکتریایی مشخص، در بازه‌زمانی یک تا نهایتاً 10 روز، کفایت می‌‌کند و عموماً چیزی حدود 2تا 3 روز پس از مصرف آنتی‌بیوتیک، شاهد از بین رفتن بیشتر باکتری‌هایی هستید که به بدن نفوذ کرده‌اند.

اما ماجرا به همین راحتی‌ها ختم به خیر نمی‌شود و گاهی اوقات مقداری از باکتری‌های مضری که در بدن تکثیر شده‌اند، در برابر نوعی خاص از آنتی‌بیوتیک مقاومت می‌کند.

در نتیجه این باکتری فرصت مجددی برای تکثیر بیشتر پیدا می‌کند و با جهش بیماری در بدن روبرو می‌شویم. از طرف دیگر باکتری جهش یافته، مقاومت کامل در برابر آنتی‌بیوتیکی دارد که پیش از آن، در اثر این آنتی‌بیوتیک ضعیف شده بود. فرایند افزایش مقاومت باکتری‌ها در برابر آنتی‌بیوتیک‌ها از آن دسته مشکلاتی است که جامعه پزشکی همیشه با آن روبرو است و به همین دلیل نیز گاهی اوقات مصرف یک آنتی‌بیوتیک خاص، درمانی برای بیماری به دنبال ندارد.

اشتباه‌های دستگاه ایمنی بدن

گاهی اوقات دستگاه ایمنی بدن مرتکب اشتباه می‌شود، یکی از این اشتباه‌های رایج را در انجمن‌های پزشکی با نام «خود ایمنی» (autoimmunity)، می‌شناسیم.

در این شرایط دستگاه ایمنی به دلایلی همان‌گونه که به بیماری حمله می‌کند، بدن را مورد حمله قرار می‌دهد. «دیابت نوع 2» (Juvenile-onset diabetes) یکی از این موارد به حساب می‌آید، در این بیماری دستگاه ایمنی بدن سلول‌هایی که در لوزالعمده قرار دارند و «انسولین» (Insulin)، تولید می‌کنند را از بین می‌برد. «رماتیسم مفاصل» (Rheumatoid arthritis)، بیماری رایج دیگری است که در نتیجه اشتباه دستگاه ایمنی بدن ایجاد می‌شود. در این بیماری، دستگاه ایمنی بدن به بافت داخل مفاصل حمله می‌کند.

جالب است بدانید حساسیت نیز نوع دیگری از اشتباه‌های دستگاه ایمنی بدن است.

در این شرایط دستگاه ایمنی بدن به آلرژی که به راحتی می‌تواند نادیده‌ گرفته شود، حساس می‌شود و واکنش نشان می‌دهد.

این حساسیت ممکن است به نوع خاصی از غذا، گرده، یا خز حیوانات باشد. به همین دلیل در فصل بهار که شاهد گرده‌افشانی گل‌ها هستیم، افراد مبتلا به حساسیت با آبریزش بینی، اشک چشم و عطسه روبرو می‌شوند.

آخرین اشتباه محرز دستگاه ایمنی بدن را می‌توان در سازگار نشدن با اعضای پیوندی دانست. در این حالت دستگاه ایمنی بدن پیوند یک عضو جدید را تقریباً غیرممکن می‌کند. زمانی که یک بافت طبیعی از خارج بدن به انسان پیوند زده می‌شود، سلول‌های این بافت توسط دستگاه ایمنی بدن به درستی شناسایی نمی‌شوند، در نتیجه دستگاه ایمنی به بافت پیوندی حمله‌ور می‌شود. به همین دلیل پزشکان قبل از هر گونه پیوند، سازگاری عضو پیوندی را با فردی که قرار است این پیوند را دریافت کند، با دقت تمام بررسی می‌کنند. داروی‌هایی نیز در این زمینه وجود دارد که واکنش دستگاه ایمنی بدن به عضو پیوندی را از بین می‌برد. ناگفته نماند فرونشاندن عملکرد دستگاه ایمنی بدن به منظور سازگاری با عضو پیوندی با دارو، این دستگاه را نسبت به دیگر عارضه‌های عفونی در معرض خطر قرار می‌دهد.

خوراکی‌هایی برای تقویت دستگاه ایمنی بدن

تغذیه سالم اولین و مهم‌ترین قدم در افزایش تقویت دستگاه ایمنی بدن است، خوشبختانه خوراکی‌های خوشمزه‌ای را سراغ داریم که مصرف این خوراکی‌ها به میزان چشمگیری در تقویت دستگاه ایمنی بدن تأثیر دارد. به همین منظور در ادامه فهرستی از این خوراکی‌ها را با شما در میان می‌‌گذاریم و امیدواریم با خوردن این خوراکی‌ها، دستگاه ایمنی بدن شما از همیشه مقاوم‌تر شود و هرگز روی بیماری را نبینید.

بلوبری

این میوه خوشمزه سرشار از نوعی «فلاونوید» (flavonoid) با نام «آنتوسیانین» (anthocyanin)، است. این ماده خاصیت «آنتی‌اکسیدان» (Antioxidant) دارد و دستگاه ایمنی بدن را تقویت می‌کند. تحقیقاتی که در سال 2016 انجام شد، مشخص کرد که «فلاونوید» موجود در بلوبری، نقش چشمگیری در تقویت سیستم دفاعی بدن در ناحیه تنفسی دارد.

بر اساس این تحقیق مشخص گردید، افرادی که خوراکی‌های دارای «فلاونوید» مصرف کرده‌اند، نسبت به دیگران کمتر دچار بیماری‌های رایج دستگاه تنفسی مانند سرماخوردگی شده‌اند.

شکلات تلخ

در شکلات تلخ با نوعی «آنتی‌اکسیدان» با نام «تئوبرومین» (theobromine)، سروکار داریم، این ماده سلول‌های بدن را در برابر «رادیکال‌های آزاد» (Free Radicals)، محافظت می‌کند و تقویت دستگاه ایمنی بدن را به دنبال دارد.

برای آن دسته از خوانندگانی که نمی‌دانند «رادیکال‌های آزاد» چیست، باید بگوییم این رادیکال‌ها در‌واقع مولکول‌هایی هستند که بدن در تجزیه غذا و تعامل با آلودگی تولید می‌کنند، رادیکال‌های آزاد به سلول‌های بدن آسیب می‌رسانند و موجب بیماری می‌شوند. ناگفته نماند به رغم فایده‌های زیادی که شکلات تلخ دارد، حاوی کالُری و چربی بسیار زیادی است و توصیه می‌کنیم در خوردن شکلات تلخ جانب اعتدال را نگه دارید.

زردچوبه

زردچوبه ادویه‌ا‌ی شناخته‌شده در میان آشپزهای خوش‌سلیقه ایرانی است، این ادویه خوش‌رنگ و لعاب در کنار اینکه به غذا طعم می‌دهد و آن را خوش‌رنگ می‌کند، دارای خواص دارویی است و خوردن زردچوبه در تقویت دستگاه ایمنی بدن تأثیر چشمگیری دارد. تحقیقی که در سال 2017 برای زردچوبه انجام شد، ثابت کرد که این ادویه دارای میزان چشمگیری از ماده‌ای با نام «کورکومین» (curcumin) است و از آنجایی که این ماده خاصیت آنتی‌اکسیدان و ضدالتهابی دارد، روی فایده‌های سومند آن برای کمک به تقویت دستگاه ایمنی بدن می‌توانید حساب باز کنید.

روغن ماهی

روغن ماهی سالمون، تن، ساردین سرشار از :«اسید‌های چرب امگا 3» (Omega 3 Fatty Acids)، است. به همین منظور تحقیقاتی که در سال 2014 انجام شد، ثابت کرد که مصرف دائم «اسید‌های چرب امگا 3» احتمال ابتلا به «آرترید روماتوئید» را کاهش می‌دهد. اگر خاطرتان باشد گفتیم که این بیماری در اثر ضعف عملکرد و اشتباه دستگاه ایمنی بدن بوجود می‌آید.

کلم بروکلی

کلم بروکلی سرشار از ویتامین C است و منبعی غنی برای تأمین آنتی‌اکسیدان موردنیاز بدن به حساب می‌آید، در نتیجه اگر به فکر افزایش تقویت دستگاه ایمنی بدن خود هستید، پیشنهاد می‌کنیم خوردن سبزیجات و به‌خصوص کلم بروکلی را فراموش نکنید.

سیب‌زمینی

سیب‌زمینی درای میزان چشمگیری «بتا کاروتِن» (beta carotene) است. این ماده در‌واقع رنگدانه‌ای است که رنگ پوست سیب‌زمینی را زرد می‌کند. از طرف دیگر «بتا کاروتن» سرشار از آنتی‌اکسیدان است و منبع غنی برای تأمین ویتامین A بدن شناخته می‌شود. به لطف این ویژگی‌ها، خوردن سیب‌زمینی سلامت پوست را تقویت می‌کند و جلوی آسیب‌های وارده از پرتوهای UVنور خورشید به پوست را می‌گیرد.

اسفناج

اگر به دنبال نوشداروی کاملی برای تقویت دستگاه ایمنی بدن می‌گردید، اسفناج را به منابع غذایی خود اضافه کنید، این سبزی خوشمزه و مقوی، سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های مختلف است و منبعی کامل برای تأمین «فلاونوید»، «کارتنوئید» (carotenoids)، ویتامین C و ویتامین E به حساب می‌آید.

زنجبیل

زنجبیل خاصیت ضد التهابی دارد و به رغم اینکه تحقیقات زیادی در خصوص فایده‌های آن برای دستگاه ایمنی بدن انجام نشده، اما باز هم گزارش‌هایی را درباره فایده‌های زنجبیل برای تقویت دستگاه ایمنی بدن شاهد هستیم. به این ترتیب با خوردن نان‌های زنجبیلی یا چای حاوی زنجبیل، فکری به حال تقویت دستگاه ایمنی بدن خود بردارید.

سیر

سیر فایده‌های زیادی دارد و درمان خانگی رایجی برای بیماری‌ها و سرماخوردگی شناخته می‌شود. جالب است بدانید در تحقیقاتی مشخص شد خوردن سیر یا مکمل‌های سیر که دارای «آلیسین» (Alicin)، هستند، جلوی ابتلا به سرماخوردگی را می‌گیرد.

چای سبز

چای سبز کافئین بسیار کمی دارد و جایگزین مناسبی برای چای سیاه و قهوه شناخته می‌شود، از طرف دیگر چای سبز،‌ همانند بلوبری که در بالا به آن اشاره کردیم، دارای «فلاونوید» است و نوشیدن آن احتمال ابتلا به سرماخوردی را کاهش می‌دهد.

تخمه آفتاب‌گردان

تخمه آفتاب‌گردان سرشار از ویتامین Eو آنتی‌اکسیدان است و از آنجایی که ویتامین Eتأثیر چشمگیری در افزایش عملکرد دستگاه ایمنی بدن دارد، خوردن تخمه آفتاب‌گردان برای مبارزه با رادیکال‌های آزاد مؤثر است.

بادام

اگر به دنبال منبعی سرشار از ویتامین E، منیزیم، مگنزیوم و فیبر هستید، خوردن بادام را به برنامه غذایی خود اضافه کنید.

کیوی و مرکبات

در مرکبات و کیوی با ذخیره‌ای سرشار از ویتامین C، طرف هستیم. همان‌گونه که در جریان هستید، این ویتامین در درمان و پیشگیری از سرماخوردگی نقش چشمگیری دارد.

فلفل‌دلمه‌ای قرمز

فلفل‌دلمه‌ای قرمز گزینه مناسبی برای افرادی است که به دنبال میوه‌های بدون قند می‌گردند. این خوراکی خوشمزه سرشار از ویتامین Cاست و پیشنهاد می‌‌کنیم برای حفظ ارزش موادغذایی فلفل‌‌دلمه‌ای قرمز، به جای بخارپز و آب‌پز کردن آن، فلفل‌دلمه‌‌ای قرمز را در ماهیتابه سرخ کنید.

روش‌های مکمل برای تقویت دستگاه ایمنی بدن

برای شما از عملکرد پیچیده دستگاه ایمنی بدن گفتیم و به خوراکی‌هایی که خوردن آنها تقویت دستگاه ایمنی را به دنبال دارد، اشاره کردیم. اکنون زمان آن فرا رسیده که در ادامه روش‌های مکملی را با شما درمیان بگذاریم که به لطف این روش‌ها می‌توانید دستگاه ایمنی بدن خود را از همیشه مقاوم‌تر کنید.

خواب کافی و عمیق

همان‌گونه که اشاره کردیم دستگاه ایمنی بدن لحظه‌ای استراحت ندارد و شبانه‌روز کار می‌کند، در نتیجه کاملاً مشخص است چنین دستگاه پیچیده‌ای برای تقویت نیاز به استراحت دارد.

جالب است بدانید دستگاه ایمنی بدن زمانی که انسان در خواب است، فعالیت بیشتری دارد و از آنجایی که بدن در حین خواب انرژی کمتری مصرف می‌کند، دستگاه ایمنی بدن از این انرژی برای مبارزه با بیماری‌ها کمک می‌گیرد. از طرف دیگر وقتی خواب هستید، دستگاه ایمنی بدن، استرس را کاهش می‌دهد و رادیکال‌های آزاد را از بین می‌برد. در نتیجه پزشکان متخصص پیشنهاد می‌کنند دست‌کم در طول شبانه‌روز 7 تا 9 ساعت بخوابید و الگوی خواب منظمی را رعایت نمایید.

از ورزش و تحرک غافل نشوید

در زمان انجام ورزش روزانه، بدن سلول‌های محافظتی مانند «مونوسیت» و «نوتروفیل» آزاد می‌کند و همان‌گونه که در بالا اشاره کردیم، این سلول‌ها افزایش مقاومت دستگاه ایمنی بدن را به دنبال دارند. از طرف دیگر تحقیقات ثابت کرده ورزش التهاب‌های مزمن را از بین می‌‌برد.

دوش آب سرد

یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای تقویت دستگاه ایمنی بدن،‌ دوش آب سرد است، با انجام این کار در بدن «لنفوسیت. تی» (T-lymphocytes) آزاد می‌شود و سلول‌های کشنده‌ای که باکتری‌ها را از بین می‌برند در خون گردش پیدا می‌کنند. در همین زمینه تحقیقاتی انجام شد و نتیجه این تحقیقات ثابت کرد دوش آب سرد به مدت 5 هفته مداوم، میزان مولکول‌هایی که در بدن برای مبارزه با التهاب‌های جسمی وجود دارد را افزایش می‌دهد. از طرف دیگر گفته می‌شود که دوش آب سرد نقش چشمگیری در از بین بردن تومورها دارد و خستگی و کسالت را از بین می‌برد و انرژی مضاعفی در بدن ایجاد می‌کند.

همدل و مهربان باشید

تحقیقات ثابت کرده که همدلی با اطرافیان و نشانه‌های التهاب را در بدن کاهش می‌دهد. در نتیجه برای بهبود عملکرد دستگاه ایمنی بدن، با حضور در جمع و انجام فعالیت‌های مذهبی یا انسان‌دوستانه، سلامت روح و جسم خود را تضمین کنید.

استرس و نگرانی را کاهش دهید

این روزها استرس به بلای جان انسان‌ها تبدیل شده و ریشه بسیاری از بیماری‌ها در استرس و نگرانی نهفته است. در نتیجه برای کاهش استرس دوش آب گرم بگیرید و چند شمع معطر روشن کنید و کمی با خودتان خلوت نمایید.

دور مصرف الکل و دخانیات را خط بکشید

مطمئن هستیم از آسیب‌های جانبی مصرف الکل و دخانیات باخبر هستید، این مواد ممکن است در ابتدا حالتی آرامش‌بخش در بدن ایجاد کنند، اما مصرف مداوم الکل و دخانیات، چیزی به غیر از افزایش استرس و بیماری به دنبال ندارد. در نتیجه با کنار گذاشتن مصرف الکل و دخانیات، فکری به حال تقویت دستگاه ایمنی بدن خود بردارید.

با طبیعت دوست شوید

زندگی ماشینی چیزی به غیر از افسردگی و بیماری به دنبال ندارد و تجربه ثابت کرده افرادی که در میان طبیعت زندگی می‌کنند،‌ نسبت به شهرنشینان زندگی سالم‌تری دارند. در نتیجه با طبیعت دوست شوید و با گشت و گذار در دشت و دمن، به لحاظ روحی به آرامش برسید و دستگاه ایمنی بدن را تقویت کنید.

همان‌گونه که وعده داده بودیم شما را در جریان اطلاعات کاملی از چگونگی عملکرد دستگاه ایمنی بدن و روش‌های تقویت آن قرار دادیم، در پایان پیشنهاد می‌کنیم اگر شما هم اطلاعات سودمندی از دستگاه ایمنی بدن می‌دانید، این اطلاعات مفید را در قسمت نظرات با ما و دیگر خواننده‌ها به اشتراک بگذارید.

منابع

• Howstuffworks (+)
• MedicalNewsToday (+)
• MSN – Lifestyle (+)

بیشتر بخوانید

• بهترین راه های جلوگیری از افسردگی [ عوارض و علائم بیماری خاموش ]
• بهترین راه‌های مراقبت از مو [ دلایل ریزش مو + راهکار مراقبت ]
• بهترین راه‌ها برای مراقبت از دندان [10 عادت که دندان را خراب می‌کند]
• بهترین راه های کاهش استرس [ از شر استرس خلاص شوید ]
• بهترین رژیم‌های لاغری با توضیح کامل [ 10 رژیم لاغری برتر ]
• بهترین راه های مراقبت از پوست [ سریع‌ترین و موثرترین روش‌ها ]