تاریخ ایران تنها مجموعه‌ای از رویدادها نیست، بلکه مجموعه‌ای از داستان‌ها، اسطوره‌ها و میراثی است که هویت این سرزمین را شکل داده‌اند. بهترین مستند های تاریخی ایرانی با بهره‌گیری از روایت‌های دقیق و تصاویر چشمگیر این گذشته پرفرازونشیب را بازآفرینی کرده و لایه‌های کمتر دیده‌شده فرهنگ و تمدن را آشکار می‌کنند؛ از معماری و آیین‌های کهن گرفته تا شخصیت‌های اثرگذار تاریخ.
در این مطلب مجموعه‌ای از مستندهای برتر ایرانی را معرفی می‌کنیم که برای علاقه‌مندان به تاریخ، سیاست، باستان‌شناسی و فرهنگ تجربه‌ای تماشایی و ارزشمند خواهند بود. اگر می‌خواهید تاریخ را با نگاهی تازه و تصویری متفاوت ببینید، این فهرست نقطه شروع مناسبی است.
در دل رودخانه‌ها و گذر زمان سازه‌هایی ایستاده‌اند که تنها پل نیستند؛ بلکه روایتگر تاریخ، فرهنگ و پیوند میان مردم هستند. مستندی که قصد معرفی آن را دارم سفری است به قلب معماری ایران جایی‌که هر طاق و پایه قصه‌ای برای گفتن دارد.
مستند پل‌های تاریخی ایران
- سال تولید: 1390
- ژانر: تاریخی
- کارگردان: امید غریبی
- وضعیت پخش: تمام شده
مجموعه پل‌های تاریخی ایران با رویکردی پژوهشی و دقیق، به معرفی و بررسی پل‌های مهم و ارزشمند ایران در دوره‌های مختلف تاریخی می‌پردازد. از پل‌هایی مانند سی‌وسه‌پل، پل خواجو و پل دختر گرفته تا سازه‌های کمتر شناخته‌شده در گوشه و کنار کشور، همگی با دقت معرفی و تحلیل شده‌اند.
این اثر از بهترین مستند های تاریخی ایرانی در زمینه معماری و میراث فرهنگی به شمار می‌آید که تلاش می‌کند نقش ارتباطی پل‌ها را در گذشته نشان دهد و تاثیر آن‌ها را در پیوند بین مردم و مناطق مختلف ایران بررسی کند. علاوه‌براین، نگاهی فرهنگی و گردشگری نیز به این سازه‌ها دارد و آن‌ها را نه فقط به‌عنوان بناهای تاریخی، بلکه به‌عنوان نمادهایی از تعامل، تبادل و زندگی اجتماعی در گذشته به تصویر می‌کشد.
تصویربرداری زیبا، روایت روان و کارگردانی حرفه‌ای این اثر را به انتخابی مناسب برای علاقه‌مندان به مستندهای تاریخیِ دیدنی تبدیل کرده است.
در ادامه، مستندی را معرفی می‌کنم که با نگاهی دقیق و هنرمندانه تاریخ، فرهنگ و طبیعت ایران را به تصویر می‌کشد. اثری دیدنی که با استفاده از تصویربرداری پیشرفته، مناظری خیره‌کننده از زیبایی‌های این سرزمین را پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.
مستند ایران
- سال تولید: 1380
- ژانر: مستند تاریخی، فرهنگی
- کارگردان: حمید مجتهدی
مستند ایران با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین تصویربرداری از جمله تکنیک‌های هوایی، Full HD و 4K تلاش می‌کند چشم‌اندازی دقیق و تماشایی از زیبایی‌ها و تنوع گسترده کشور ایران به مخاطب ارائه دهد.
آنچه این مجموعه را از سایر آثار مشابه متمایز می‌کند، نگاه عمیق و پژوهش‌محوری است که به معرفی گوشه‌های کمتر دیده‌شده و ناشناخته از ایران اختصاص یافته است. از کویرهای بکر و آرام گرفته تا کوهستان‌های سر به فلک کشیده، از روستاهای دورافتاده و سنتی تا گنبدها، پل‌ها و مساجد تاریخی همه با دقت ثبت و روایت شده‌اند.
این اثر جزو بهترین مستند های ایرانی به شمار می‌آید که با روایتی آرام همراه با موسیقی اصیل و هماهنگ با فضای هر بخش، تجربه‌ای دلنشین و ماندگار برای مخاطب رقم می‌زند. در ساخت موسیقی این مجموعه، از نغمه‌ها و مقام‌های محلی (نغمه یا ملودی سنتی خاص هر منطقه یا قوم) استفاده شده است که با تنظیم‌های نوآورانه و آواز هنرمندان برجسته‌ای مانند علیرضا قربانی و محمد معتمدی حال‌وهوای خاصی به فضای مستند بخشیده‌اند.
مستند تاریخی باستانی ایران در چندین فصل و دوره تولید شده و تاکنون استان‌ها و شهرهای متعددی از جمله تهران، کاشان، اصفهان، مشهد، قم، یزد، کرمان، اردبیل، لرستان، فارس، قزوین، زنجان، همدان و سیستان و بلوچستان را پوشش داده است. این مجموعه با اتکا بر پژوهش‌های کتابخانه‌ای و تحقیقات میدانی، کوشیده است تا تصویری کامل و مستند از شکوه تاریخی، تنوع فرهنگی و زیبایی‌های طبیعی ایران ارائه کند.
مستند ایران تلاشی ارزشمند برای ثبت و بازشناسی هویت ایرانی است؛ مجموعه‌ای دیدنی که میراث فرهنگی و طبیعی کشور را با نگاهی آموزنده و الهام‌بخش به تصویر می‌کشد.
اگر به تاریخ مشروطه، نقش اقلیت‌های مذهبی در تحولات سیاسی ایران یا روایت‌های کمتر شنیده‌شده از دل تاریخ معاصر علاقه‌مند هستید، مستند بعدی را از دست ندهید.
مستند شاه جهان
- سال تولید: 1392
- ژانر: تاریخی، فرهنگی
- کارگردان: حسن نقاشی
مستند شاهجهان روایتی متفاوت از یکی از چهره‌های کمتر شناخته‌شده اما تاثیرگذار تاریخ معاصر ایران است: پرویز شاهجهان، تاجری زرتشتی که در پشت‌پرده نهضت مشروطه نقش داشت و از بنیان‌گذاران بانک ملی ایران بود.
شاهجهان به کارگردانی حسن نقاشی، با نگاهی پژوهش‌محور به نقش پرویز شاهجهان در حمایت از جنبش مشروطه‌خواهی در ایران می‌پردازد. این اثر که از بهترین مستند های تاریخی سیاسی به شمار می‌آید، با استفاده از تصاویر آرشیوی، گفت‌وگو با پژوهشگران و بازسازی‌های دقیق از وقایع تصویری روشن و تاثیرگذار از پیوند میان هویت ملی، حضور اقلیت‌های دینی و تحولات سیاسی آن دوران ارائه می‌دهد.
جالب است بدانید که در روند ساخت فیلم از نوه پرویز شاه جهان دعوت شد تا به ایران سفر کند؛ سفری که حدود یک سال ادامه داشت و فرصتی شد تا از نزدیک اسناد خانوادگی، روایت‌های شخصی و بخش‌های ناگفته از تاریخ مشروطه ایران بررسی و مستندسازی شود.
مستند شاه جهان تاکنون جوایز مهمی را کسب کرده است؛ از جمله سه تندیس بهترین مستند نیمه‌بلند، بهترین کارگردانی و بهترین پژوهش از جشن مستند سیمای ایران. همچنین جایزه بهترین مستند تاریخی را در جشنواره سینماحقیقت سال ۱۳۹۲ دریافت کرد.
در مستند بعدی با نگاهی پژوهش‌محور، تصویری روشن از تاثیر مهاجران زرتشتی هند بر توسعه آموزش و فرهنگ در ایران ارائه می‌شود.
مستند دبستان پارسی
- سال تولید: ۱۳۹۴
- ژانر : اجتماعی، تاریخی
- کارگردان: حسن نقاشی
پس از چهار سال تحقیق و تولید، مستند «دبستان پارسی» به کارگردانی حسن نقاشی و با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی ساخته شد. این اثر یکی از شاخص‌ترین مستندهای تاریخی ایران است که با تکیه بر اسناد معتبر، نقش پارسیان هند در پایه‌گذاری آموزش نوین ایران را به تصویر می‌کشد.
داستان از یزد آغاز می‌شود؛ جایی که در دوره قاجار، گروهی از پارسیان هند با همت و سرمایه‌گذاری خود مدارسی با نام «مدارس پارسی» بنا کردند. این مدارس نقطه عطفی در نظام آموزشی کشور بودند و راه را برای ورود شیوه‌های نوین تدریس هموار کردند.
هرچند بعدها مالکیت این مدارس به مسلمانان واگذار شد، اما نقش آن‌ها در گسترش آموزش مدرن برای سال‌ها ادامه داشت. در دوران مشروطه و سال‌های جنگ جهانی دوم، این جریان دوباره قدرت گرفت و دامنه تاثیر آن تا شهرهایی مانند شیراز و استان‌هایی چون سیستان و بلوچستان گسترش یافت.
این مستند روایتی زنده از صد سال تلاش برای توسعه آموزش در دل کویر ایران، از سال ۱۲۵۷ تا ۱۳۵۷ خورشیدی، ارائه می‌دهد. در قلب این روایت دبستان و دبیرستان کیخسروی قرار دارد؛ یکی از نخستین مدارس مدرن کشور که در سال ۱۲۵۶ خورشیدی ساخته و به الگویی برای دیگر مدارس ایران تبدیل شد.
دبستان پارسی روایتی است درباره تعامل فرهنگی ایران و هند و نقش جامعه زرتشتی در تحول آموزشی کشور. بازسازی دقیق، تحلیل‌های علمی و روایت منسجم این اثر را به انتخابی ارزشمند برای علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن ایران تبدیل کرده است.
علاقه‌مندان به تاریخ و تمدن ایران تماشای مستند بعدی را از دست ندهید؛ اثری که با بازسازی‌های دقیق و تحلیل‌های علمی تصویری جامع و جذاب از ایران باستان ارائه می‌دهد.
مستند ایران باستان
- سال تولید: ۱۴۰۰
- ژانر: تاریخی، تمدنی
- کارگردان: تیم تولید شبکه مستند
مجموعه مستند ایران باستان یکی از کامل‌ترین و دقیق‌ترین آثار تصویری است که تاریخ و تمدن ایران را از دوران پیش از تاریخ تا پایان دوران ساسانی به تصویر می‌کشد. این مجموعه یکی از مستند های تاریخی شبکه مستند است که با بهره‌گیری از کاوش‌های باستان‌شناسی میدانی، منابع معتبر و تحلیل‌های علمی تصویری واضح و جامع از چگونگی شکل‌گیری تمدن در فلات ایران ارائه می‌دهد.
هر قسمت از این مجموعه بخشی از تاریخ ایران را روایت می‌کند؛ از پیدایش نخستین تمدن‌ها در تپه‌های باستانی آغاز می‌شود و تا دوران شکوه و اقتدار امپراتوری‌های ماد، هخامنشی، اشکانی و ساسانی ادامه می‌یابد. سازندگان با به‌کارگیری گرافیک‌های دقیق، بازسازی‌های تاریخی و گفت‌وگو با کارشناسان توانستند تجربه‌ای آموزنده و جذاب برای علاقه‌مندان به تاریخ ایران خلق کنند.
این اثر تنها یک روایت تصویری نیست، بلکه به‌نوعی کلاس درسی زنده و تصویری است که به درک بهتر هویت و ریشه‌های فرهنگی ایرانیان کمک می‌کند.
مستند بعدی مخاطب را به دل کوهستان‌های گیلان می‌کشاند و تصویری عمیق از مقاومت و مبارزه در تاریخ معاصر ایران ترسیم می‌کند. این مستند تجربه‌ای تامل‌برانگیز خلق می‌کند که علاقه‌مندان به داستان‌های واقعی و تاریخی را درگیر خود می‌سازد.
مستند بی‌پایان
- سال تولید: ۱۴۰۲
- ژانر: تاریخی، اجتماعی، رئالیتی
- کارگردان: محسن حامدی
مستند بی‌پایان یک اثر رئالیتی دو قسمتی است که با نگاهی متفاوت، مبارزات میرزا کوچک‌خان جنگلی و نهضت جنگل را به تصویر می‌کشد.
در این مستند، گروهی از همنوردان مسیر پایانی زندگی میرزا کوچک‌خان را در کوهستان‌های گیلان طی می‌کنند؛ همان راهی که او در آخرین روزهای عمر پیمود. در طول این سفر، روایت‌ها، گفت‌وگوها و تحلیل‌های تاریخی، نهضت جنگل و زندگی این شخصیت برجسته را نقد و بررسی می‌کنند.
بی‌پایان تنها به لحظه شهادت میرزا کوچک‌خان نمی‌پردازد، بلکه داستان زندگی او را از تولد تا شهادت، در چارچوب تاریخی و سیاسی زمان خود بازگو می‌کند. لوکیشن‌های متنوع و اصیل فیلم، از جمله ماسال، روستای تاریخی اسبه‌ریسه، خانقاه، گیلوان، ماسوله، رشت (استادسرا) و تهران (کاخ گلستان و میدان حسن‌آباد) به جذابیت بصری و عمق روایت افزوده‌اند.
اگر به تاریخ معاصر ایران، مبارزات استقلال‌طلبانه و روایت‌های میدانی علاقه‌مندید، تماشای بی‌پایان را از دست ندهید.
اگر کنجکاوید بدانید فرش ایرانی چگونه با فرهنگ، هنر و تاریخ ایران درهم‌تنیده شده است مستند بعدی را از دست ندهید.
مستند فرشی از عشق
- سال تولید: ۱۳۸۵
- ژانر: تاریخی، فرهنگی، هنری
- کارگردان: محمدرضا جعفری
- وضعیت پخش: تمام شده
مستند جذاب فرشی از عشق به هنر دیرینه قالی‌بافی در ایران می‌پردازد؛ هنری که نه‌تنها نماد زیبایی و خلاقیت است، بلکه بازتابی از تاریخ، فرهنگ و جهان‌بینی مردم ایران نیز به شمار می‌رود.
این مجموعه با نگاهی علمی و دقیق، روند تولید فرش سنتی ایرانی را از ریسیدن نخ تا گره‌زنی و نقش‌آفرینی هنرمندان در روستاها و شهرهای مختلف به تصویر می‌کشد.
فرشی از عشق یکی از آثار برجسته در میان بهترین مستند های تاریخی ایرانی است که با صدای دلنشین استاد اکبر منافی روایت می‌شود و ترکیبی از نگاه پژوهشی و شاعرانه به این هنر اصیل ارائه می‌دهد؛ هنری که ریشه در زندگی، عشق و تلاش نسل‌های گذشته دارد. موسیقی مناسب، قاب‌بندی‌های هنری و گفت‌وگو با بافندگان، پژوهشگران و هنرمندان این مستند را به پلی میان تاریخ، هنر و زندگی روزمره تبدیل کرده است.
در ادامه معرفی بهترین مستند های تاریخی ایرانی به عنوانی می‌رسیم که با روایتی خلاقانه یکی از تاثیرگذارترین چهره‌های تاریخ ایران را به تصویر کشیده است. ترکیب روایت تاریخی با تکنیک‌های نوین انیمیشن تجربه‌ای تازه و تماشایی برای علاقه‌مندان به گذشته پرفرازونشیب ایران رقم می‌زند.
مستند منم کوروش
- سال تولید: ۱۳۸۵
- ژانر: تاریخی، بیوگرافی
- کارگردان: علیرضا دانش‌پژوه
- وضعیت پخش: تمام شده
منم کوروش اثری متفاوت درمیان بهترین مستند های تاریخی ایرانی است. این انیمیشن تاریخی زندگی کوروش بزرگ، بنیان‌گذار امپراتوری هخامنشی، را از تولد تا رسیدن به پادشاهی پارس روایت می‌کند.
مستند انیمیشنی منم کوروش شامل دو بخش شش قسمتی (در مجموع ۱۲ قسمت) است که با الهام از روایت‌های تاریخی و با استفاده از تکنیک انیمیشن «تری‌دی کمیک» ساخته شده است. در این انیمیشن بیش از هزار تصویر به کار رفته تا داستانی جذاب از زندگی کوروش ارائه شود.
منم کوروش اثر متفاوتی است که با روایت دکتر محمود کویر و نویسندگی علیرضا دانش‌پژوه به شکلی هنری و نوآورانه زندگی و دستاوردهای این پادشاه بزرگ را به تصویر می‌کشد.
مستندی که در ادامه قصد معرفی آن را دارم روایتی است از سیر تحول هنرهای تجسمی در ایران معاصر، اثری تماشایی که دیدنش را به علاقه‌مندان هنر و فرهنگ پیشنهاد می‌کنم.
مستند نگارخانه تهران
- سال تولید: ۱۳۹۷
- ژانر: تاریخی، فرهنگی، هنری
- کارگردان: حسن نقاشی، بابک بهداد، هادی آفریده، شهرام میراب اقدم، فخرالدین سیدی، مازیار مشتاق، شهروز توکل، عباس امینی، سام کلانتری و طوفان نهان قدرتی
یکی دیگر از بهترین مستند های تاریخی ایرانی، اثری با عنوان نگارخانه تهران است که به بررسی تاریخچه هنرهای تجسمی در ایران می‌پردازد. این اثر با گفت‌وگو و همراهی هنرمندان، گالری‌داران و منتقدان روند تحول این هنر در دوره معاصر را به تصویر می‌کشد.
این فیلم به معرفی گالری‌های مهم تهران و چگونگی شکل‌گیری جریان‌های نقاشی، مجسمه‌سازی و عکاسی هنری می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این فضاها به بستری برای رشد خلاقیت و تبادل فرهنگی تبدیل شده است.
ویژگی متمایز این مستند تقسیم‌بندی آن در دو فصل است: فصل اول با معرفی گالری‌های قدیمی و جدید آغاز می‌شود و در فصل دوم با عنوان نگارخانه تهران ۲: وازاریه، به بررسی فضای نمایشگاهی معاصر و پروژه‌های نوآورانه هنری در تهران اختصاص یافته است.
اگر به هنر معاصر ایران و تحول سلیقه هنری در نسل‌های جدید علاقه‌مند هستید، مجموعه نگارخانه تهران با نگاهی تازه به فضای گالری‌ها و جریان‌های نوظهور، منبعی غنی، آموزنده و الهام‌بخش برای شما خواهد بود.
پس از نگاهی به سیر تحول هنرهای معاصر در تهران، این‌بار با مستندی همراه می‌شویم که به گذشته‌ای دورتر بازمی‌گردد. اثری درباره تمدن هخامنشی که با تکیه بر شواهد باستان‌شناسی، بازنمایی مستند و قابل‌اعتماد از تمدن ایران باستان ارائه می‌دهد.
مستند امپراطوری گمشده پارس
- سال تولید: 1400 ایران و انگلستان
- ژانر: تاریخی، مستند سیاسی
- کارگردان: حسام دهقانی
- وضعیت پخش: تمام شده
امپراتوری گمشده پارس مستندی درباره تاریخ ایران باستان و سلسله هخامنشیان است که به بازخوانی شکوه این تمدن کهن می‌پردازد.
این اثر که توسط تیم تولید شبکه علمی PBS و در قالب پروژه NOVA ساخته شده، با بهره‌گیری از کاوش‌های باستان‌شناسی، شبیه‌سازی‌های دیجیتال و گفت‌وگو با متخصصان تصویری جامع و مستند از دوران طلایی تمدن هخامنشی ارائه می‌دهد.
تمرکز اصلی مستند بر تخت‌جمشید، منشور کوروش و نظام حکومتی پارسیان است و برخلاف روایت‌های کلیشه‌ای غربی، با نگاهی بی‌طرفانه به بررسی قدرت معماری، سیاست، فرهنگ و نوآوری‌های این تمدن می‌پردازد.
اگر به تاریخ باستان ایران، تحلیل‌های علمی و مستندهای تاریخی علاقه دارید امپراطوری گمشده پارس اثری آموزنده و جذاب برای شما خواهد بود.
مستندی که در ادامه با آن روبه‌رو می‌شوید فقط گزارشی از یک کاوش باستان‌شناسی نیست، بلکه تلفیقی از شعر، اندیشه و تصویر است. اثری کوتاه، اما عمیق که با نگاهی فلسفی و هنری ردپای تمدن‌های فراموش‌شده را در دل تپه‌های خاموش مارلیک زنده می‌کند.
مستند تپه‌های مارلیک
- سال تولید: ۱۳۴۲
- ژانر: تاریخی، باستان‌شناسی، شاعرانه
- کارگردان: ابراهیم گلستان
- وضعیت پخش: تمام شده
ابراهیم گلستان با مستند تپه‌های مارلیک یکی از مهم‌ترین آثار مستند ایران را ساخت. این فیلم در ابتدا گزارشی از کاوش‌های باستان‌شناسی محوطه مارلیک ارائه می‌دهد، اما فراتر از یک گزارش صرف عمل می‌کند. گلستان در این مستند تلاش می‌کند نشان دهد چگونه آثار باستانی، تاریخ و هنر با زندگی امروز پیوند دارند.
«تپه‌های مارلیک» به دلیل نگاه متفاوت و ساختار منسجم جایگاهی ویژه در میان بهترین مستندهای ایرانی دارد و همچنان برای علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ اثری ارزشمند محسوب می‌شود.
گلستان با نثری تامل‌برانگیز و نگاهی فلسفی، از خلال آثار کشف‌شده در این تپه‌ها به‌ویژه دو تندیس کوچک خدایان باروری مفاهیمی چون امید، زایش، زیبایی و شکوه تمدن‌های گمشده را در قالب زبان سینما به تصویر می‌کشد.
تصویربرداری اثر را سلیمان میناسیان بر عهده داشته و موسیقی متن تاثیرگذار آن توسط مرتضی حنانه ساخته شده که به فضا، حالتی رازآلود و باشکوه می‌بخشد.
این مستند ۱۵ دقیقه‌ای در همان سال جایزه شیر سن مارکو از جشنواره فیلم ونیز را دریافت کرد و بار دیگر در سال ۲۰۱۹، نسخه ترمیم‌شده آن در هفتاد و ششمین دوره این جشنواره به نمایش درآمد و با تحسین جهانی همراه شد.
تپه‌های مارلیک فراتر از یک مستند باستان‌شناسی است و بسیاری آن را شایسته عنوان بهترین مستند جهان می‌دانند. ترکیب تصویر، احساس و اندیشه در آن تجربه‌ای ماندگار برای علاقه‌مندان به تاریخ، هنر و تفکر رقم می‌زند.
بهترین مستند تاریخی ایرانی برای تماشا
در این مقاله تلاش کردیم مجموعه‌ای از بهترین مستند های تاریخی ایرانی را معرفی کنیم که نه‌تنها ارزش تاریخی بالایی دارند، بلکه از نظر تولید نیز قابل‌توجه هستند.
چه به دنبال بهترین آثار تاریخی سیاسی باشید، چه عاشق معماری و هنر باستانی ایران این لیست تنوع لازم برای هر سلیقه‌ای را دارد. از آثار کلاسیک مثل تپه‌های مارلیک گرفته تا مستندهای جدیدتر مثل بی‌پایان و نگارخانه تهران هر کدام نگاهی تازه و عمیق به گذشته دارند.
اگر مستند دیگری می‌شناسید که جای آن در این فهرست خالی است، خوشحال می‌شویم در بخش نظرات با ما به اشتراک بگذارید. همچنین اگر به شناخت تاریخ و فرهنگ سایر کشورها علاقه‌مندید، پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به مقاله بهترین مستند های تاریخی جهان بیندازید.
سوالات متداول:
1) کدام مستند تاریخی ایرانی بیشترین تاثیر را بر درک مخاطب از تاریخ ایران داشته است؟
مستند تپه‌های مارلیک با نگاهی تامل‌برانگیز به تاریخ ایران و هنر باستانی این سرزمین، تأثیر زیادی بر درک عمیق‌تر مخاطبان از تمدن‌های گذشته گذاشته است.
2) کدام مستند درباره تاریخ باستان ایران را برای تماشا پیشنهاد می‌کنید؟
مستند منم کوروش، امپراطوری گمشده پارس و ایران باستان از جمله مستندهای قوی در حوزه تاریخ باستان ایران‌اند.
3) این مستندها را از کدام پلتفرم‌ها می‌توان تماشا کرد؟
بیشتر این آثار از پلتفرم‌هایی مثل تلوبیون، هاشور، عماریار و شبکه مستند قابل دسترسی‌اند.
