باوجود تلاش‌های بسیاری برای اقتباس از رمان حماسی فرانک هربرت، “تل ماسه” در قالب فیلم، برخی از این اقتباس‌ها به مراتب موفق‌تر از بقیه بوده‌اند. به دلیل ترکیبی از فلسفه عمیق، معنویت‌گرایی و تصاویر حیرت‌انگیز، مدت‌ها این تصور ایجاد شد که محتوای این رمان غیرقابل فیلمبرداری است.
بااین‌حال، ترکیب فیلمسازان بلندپرواز و پیشرفت‌های تکنولوژی پس از سال 1965، منجربه سه تلاش برای تحقق چشم‌انداز اصلی هربرت شده است که هرکدام معایب و ویژگی‌های خاص خود را دارد.
دیوید لینچ اولین کارگردانی بود که در سال ۱۹۸۴ با فیلم “تل ماسه”، یکی از بهترین فیلم های خارجی، به طور قابل‌قبولی رمان مشهور فرانک هربرت را اقتباس کرد. این فیلم پس از نسخه ۱۴ ساعته پیشنهادی الخاندرو جودوروفسکی، کارگردان شیلیایی، که به دلیل خشونت بیش از حد و مشکلات مالی مورد انتقاد و لغو قرار گرفته بود، ساخته شد.
عملکرد ضعیف مالی نسخه لینچ باعث شد که حقوق این رمان برای چندین دهه بلااستفاده باقی بماند تا اینکه دنیس ویلنوو، نویسنده و کارگردان فرانسوی-کانادایی، در سال 2021 نیمه اول کتاب را اقتباس کرد. سه سال بعد، دنباله آن اکران شد و داستان را به‌طور کامل به پایان رساند. درحالی‌که هر نسخه از این فیلم‌ها نقاط قوت و ضعف خود را دارند؛ اما می‌توان سلسله مراتب مشخصی را بین آن‌ها ترسیم کرد.
3. تلماسه – Dune (1984)
علیرغم برخی از جلوه‌های بصری باورنکردنی و صحنه‌های برجسته، فیلم “تلماسه” ساخته دیوید لینچ در سال 1984، ضعیف‌ترین فیلم اقتباسی از این رمان محسوب می‌شود. فیلم لینچ در تلاش برای تبدیل روایت 400 صفحه‌ای هربرت به یک فیلم دو ساعته، ماهیت واقعی “تلماسه” را از دست می‌دهد.
جزئیات کلیدی پیرامون فرهنگ Bene Gesserit، Fremenها، اهمیت قدرت‌های پل و بی‌شمار چیزهای دیگر که درون‌مایه اصلی داستان را تشکیل می‌دهند، در اثر تلاش لینچ و استودیو برای ساختن طرحی منسجم و قابل‌فهم از بین می‌روند. بدون توضیحات کافی، داستان فیلم گم می‌شود.
عناصر مشکل‌ساز از اثر اصلی هربرت، مانند نمایش بارون هارکونن به عنوان یک همجنس‌گرای شکارچی، برخی صحنه‌ها را بسیار ناراحت‌کننده می‌کند. علاوه‌براین، فیلم به‌طور بنیادین نکات ظریف شخصیت‌پردازی پل را نادیده می‌گیرد و او را به یک قهرمان آزادی‌خواه هالیوودی ساده‌انگارانه تبدیل می‌کند، تا چیزی پیچیده‌تر و تیره‌تر که در رمان عنوان شده است.
باوجود مشکلات فراوان “تلماسه” 1984، می‌توان توضیحاتی برای شکست آن ارائه کرد. یک مشکل کلیدی، دخالت استودیو و برش‌های نامناسب بود که در نسخه سه ساعته مورد نظر لینچ اعمال شد. این امر زمان نمایش فیلم را محدود کرد و بسیاری از قسمت‌های آن را برای افراد ناآشنا با رمان کاملاً غیرقابل فهم کرد.
“تلماسه” 1984 قطعاً دارای برخی ویژگی‌های امیدوارکننده‌ای مانند مجموعه‌های فوق‌العاده مجلل و طراحی لباس‌های شگفت‌انگیز است؛ اما این شکوه بصری نمی‌تواند روایت ناقص و آشفته فیلم را جبران کند.
2. تلماسه قسمت اول – Dune: Part One (2021)
فیلم “تلماسه: قسمت اول” ساخته دنیس ویلنوو در سال 2021، اقتباسی کاملاً متفاوت هم از نظر داستان و هم از نظر سبک با فیلم دیوید لینچ در سال 1984 است. این فیلم به‌طور قطع ثابت کرد که می‌توان عدالت را در مورد رمان فرانک هربرت در پرده بزرگ اجرا کرد.
ویلنوو با رویکردی بسیار متفاوت‌تر از لینچ، نیمه اول کتاب هربرت را در 155 دقیقه به‌تصویر می‌کشد و به‌طور دقیق شخصیت‌ها، رقابت‌ها و انگیزه‌های کلیدی را معرفی می‌کند. این فیلم ممکن است نسبت‌به نسخه لینچ سرعت کمتری داشته باشد؛ اما این استراتژی سودمندتر است.
“تلماسه: قسمت اول” با صرف زمان برای کاوش در دنیای غنی‌ای که هربرت خلق کرده است، داستانی بسیار پیچیده‌تر، افسانه‌های متراکم‌تر و تخیلی باورنکردنی را ارائه می‌دهد. این فیلم همچنین نشان می‌دهد که لینچ چقدر محدود بوده که باید دیدگاه خود را در یک فیلم دو ساعته ارائه می‌کرد. تعداد زیاد شخصیت‌ها و مضامین فاش شده در “تلماسه: قسمت اول” باعث می‌شود که پیشرفت داستان با سرعت عادی تقریباً غیرممکن به‌نظر برسد.
مسلماً، مواقعی وجود دارد که روایت زیر بار جهان‌سازی عظیم فیلم فرو می‌افتد و رشد شخصیت‌ها اغلب جایگزین می‌شود. همچنین حس غیرقابل انکاری وجود دارد که ساختار فیلم ناگزیر باعث می‌شود داستان ناقص احساس شود، زیرا درست زمانی‌که رمان هربرت به اوج خود می‌رسد، فیلم به پایان می‌رسد.
باوجوداین، “Dune 1” کار تحسین‌برانگیزی را در زمینه‌هایی مانند شخصیت‌پردازی پل آتریدس و لیدی جسیکا، روشن کردن خطرات و جناح‌های رقیب در جهان “تل ماسه” و زنده کردن دنیای هربرت بدون به خطر انداختن دامنه داستانش انجام می‌دهد.
برای آشنایی با هنرپیشگان این اثر مقاله بیوگرافی بازیگران فیلم تلماسه در دسترس است. در این مقاله به‌طور کامل به بررسی فعالیت حرفه‌ای، بهترین آثار و زندگینامه بازیگران پرداخته‌ایم.
1. تلماسه قسمت دوم – Dune: Part Two (2024)
درحالی‌که هردو فیلم «تلماسه: قسمت اول» و «تلماسه ۱۹۸۴» نقاط قوت برجسته‌ای دارند، برنده مسلم عنوان بهترین فیلم «تل ماسه»، دنباله دوم ساخته دنیس ویلنوو بر موفقیت سال ۲۰۲۱ او است.
برخلاف «تلماسه: قسمت اول»، «قسمت دوم» که در لیست بهترین فیلم های علمی تخیلی 2024 قرار دارد، در چارچوبی عمل می‌کند که توسط فیلم قبلی کارگردان ایجاد شده است. این یعنی باوجوداینکه شخصیت‌ها و جهان‌های جدید نقش مهمی ایفا می‌کنند، دیگر نیازی به توضیح و معرفی‌های مفصل نیست و می‌توان مستقیماً به سراغ اکشن رفت.
«تلماسه: قسمت دوم» که با همان سبک خیره‌کننده قسمت اول ارائه شده، یک دستاورد درخشان در فیلم‌سازی علمی-تخیلی است. این فیلم ترکیبی از ظرفیت این ژانر برای طرح مباحث فلسفی عمیق درباره هستی انسان و جلوه‌های بصری خیره‌کننده است.
یک مزیت دیگر «تلماسه: قسمت دوم» این است که مجبور نیست با روایت داستانی ناقص دست‌وپنجه نرم کند. درست مانند مجموعه‌های دو قسمتی معروف، فصل پایانی می‌تواند تمام هیجان و درام‌هایی را که به‌طرز وسوسه‌انگیزی در فیلم اول وعده داده شده بود، ارائه دهد.
«Dune part 2» خطوط داستانی باز را به‌طرز ماهرانه‌ای برطرف می‌کند، روایت‌های ایجاد شده در «قسمت اول» را باهم دغام و قوس شخصیتی کاراکترها را کامل می‌کند. این فیلم نه‌تنها به تنهایی موفق است، بلکه فیلم اصلی را نیز ارتقا می‌دهد، ویژگی‌ای که هر دنباله عالی‌ای باید داشته باشد.
با مطالعه مقاله نظر کریستوفر نولان درباره قسمت دوم فیلم تلماسه، با دیدگاه بزرگان صنعت سینمای جهان درباره این اثر خارق‌العاده آشنا شوید.
رتبه بندی بدترین تا بهترین فیلم های مجموعه تلماسه چگونه است ؟
طرفداران پروپاقرص «تل ماسه» باتوجه‌به تغییرات مهمی که در کتاب صورت گرفته، ممکن است فیلم را بی‌عیب‌ونقص ندانند، بااین‌وجود داستان همچنان جذاب و گیرا باقی می‌ماند و می‌توان گفت حذف شخصیت‌های پیچیده‌ای مثل آلیا آتریدس به‌نفع فیلم بوده است.
این فیلم همچنین به خط داستانی پیچیده رمان وفادار می‌ماند و ثابت می‌کند که در دنیای واقعی، قهرمانان و شخصیت‌های منفی کاملاً سیاه و سفید نیستند. تکمیل رضایت‌بخش روایت به‌همراه صحنه‌های نبرد نفس‌گیر و درام‌های احساسی، «تلماسه: قسمت دوم» را به‌راحتی به بهترین فیلم «تل ماسه» تا به امروز تبدیل می‌کند.
