درطول تاریخ سینما، فیلمسازان بسیاری تلاش کرده‌اند تا با استفاده از زبان سینما به پرسش‌های فلسفی پاسخ دهند یا حداقل آن‌ها را مطرح کنند. بهترین فیلم های فلسفی جدید با روایت داستان‌هایی پیچیده و نمادین، مخاطب را به تفکر درباره مفاهیم پیچیده وامی‌دارند.
این فیلم‌ها علاوه‌بر ارزش هنری، نقش مهمی در شکل‌دهی به اندیشه و فرهنگ جوامع ایفا کرده‌اند. قصد داریم به معرفی 10 مورد از بهترین فیلمهای فلسفی خواهیم بپردازیم که به‌عنوان آثار شاخص در تاریخ سینما شناخته می‌شوند.
طناب – Rope
- سال انتشار: 1948
- کارگردان: آلفرد هیچکاک
- بازیگران: جیمز استوارت، جان دال، فرلی گرنجر، جوآن چندلر
- امتیاز (IMDb): 7.9
- امتیاز راتن تومیتوز: 93%
این فیلم که براساس یک رویداد واقعی و دلخراش ساخته شده است، داستان دو دانشجوی حقوق را روایت می‌کند که در اوج غرور جوانی دست به جنایتی هولناک می‌زنند. آن‌ها با قتل یک پسر نوجوان، می‌خواهند هوش و ذکاوت خود را به چالش بکشند و از مجازات فرار کنند؛ اما این جنایت تنها آغاز یک کابوس طولانی است.
هیچکاک در فیلم Rope، با مهارت تمام فضایی آکنده از اضطراب و تشویش ایجاد می‌کند و بیننده را در دنیایی مبهم و پر از راز و رمز فرو میبرد. شخصیت اصلی فیلم در مواجهه با این جنایت هولناک به کلیه باورها و ارزش‌هایی که تاکنون به آن‌ها پایبند بود، شک می‌کند. این شک‌وتردید، او را در شرایطی قرار می‌دهد که در آن با تاریک‌ترین گوشه‌های وجود خود روبه‌رو می‌شود.
این اثر سینمایی فراتر از یک داستان جنایی معمولی به پرسش‌های فلسفی عمیقی می‌پردازد. فیلم با بهره‌گیری از نمادها و اشارات فراوان، به فلسفه نیچه و باورهای فرویدی نیز گره می‌خورد و به بررسی مفاهیمی چون اراده معطوف به قدرت، ناخودآگاه و ماهیت خیر و شر می‌پردازد.
پی – Pi
- سال انتشار: 1998
- کارگردان: دارن آرونوفسکی
- بازیگران: سین گیلوت، مارک مارگولیس، بن شنک‌من
- امتیاز (IMDb): 7.9
- امتیاز راتن تومیتوز: 88%
درمیان بهترین فیلمهای فلسفی، فیلم پی جایگاهی ویژه دارد. داستان فیلم ما را به دنیای پیچیده اعداد میبرد. ماکسیمیلیان کوهن، ریاضی‌دانی منزوی و وسواسی، در جست‌وجوی یافتن عددی است که اعتقاد دارد می‌تواند تمامی قوانین حاکم بر جهان را توضیح دهد. او تمام وجود خود را وقف کشف این راز می‌کند، غافل از اینکه این جست‌وجو او را به مرز جنون می‌کشاند.
این فیلم به زیبایی پرسش‌های عمیقی را درباره ماهیت واقعیت، اختیار انسان و وجود یا عدم وجود نیرویی فراتر از طبیعت مطرح می‌کند. اگر جهان از اعداد تشکیل شده باشد و همه‌چیز از قبل تعیین شده باشد، آنگاه مفهوم اراده آزاد چه معنایی دارد؟ آیا انسان‌ها واقعا قادر به تصمیم‌گیری مستقل هستند یا همه چیز از قبل برنامه‌ریزی شده است؟
Pi علاوه‌بر تحسین منتقدان، جوایز معتبر بسیاری را از آن خود کرده است. این فیلم در سال 1998 در جشنواره فیلم ساندنس به نمایش درآمد و توانست جایزه بهترین فیلمنامه را از آن خود کند. همچنین در مراسم اهدای جوایز مستقل اسپریت نیز به‌عنوان بهترین فیلم درام شناخته شد.
میان ستاره ای – Interstellar
- سال انتشار: 2014
- کارگردان: کریستوفر نولان
- بازیگران: متیو کانهی، ان هتوی، جسیکا چستین، بیل اروین
- امتیاز (IMDb): 8.7
- امتیاز راتن تومیتوز: 73%
کوپر، فضانورد ماجراجو، به بُعدی فراتر از زمان و مکان وارد می‌شود. در این بُعد، او قادر است گذشته، حال و آینده دخترش را همزمان مشاهده کند و حتی بر آن‌ها تاثیر بگذارد. این تجربه تصور ما از زمان را به چالش می‌کشد و پرسش مهمی را مطرح می‌کند: اگر زمان هم مانند فضا یک بعد فیزیکی باشد و همه اتفاقات در آن پیش از وقوع ثبت شده باشند، آیا ما واقعا دارای اراده آزاد هستیم؟
میان‌ستاره‌ای ساخته کریستوفر نولان، نه‌تنها یک فیلم علمی تخیلی هیجان‌انگیز، بلکه یک سفر فلسفی عمیق به اعماق فضا و درون انسان است. این فیلم با صحنه‌های خیره‌کننده از کهکشان‌ها و سیارات ناشناخته، مخاطب را به سفری طولانی و پرماجرا به اعماق کیهان میبرد.
بازی درخشان متیو مک‌کانهی و آن هاتاوی و جلوه‌های ویژه خیره‌کننده، Interstellar را به یکی از پرفروش‌ترین فیلمهای سال 2014 تبدیل کرد. میان‌ستاره‌ای نه تنها یک فیلم علمی تخیلی سرگرم‌کننده، بلکه یک اثر هنری ارزشمند است که در فهرست بهترین فیلمهای علمی تخیلی، فلسفی و سفر در زمان قرار دارد.
آقای نوبادی – Mr. Nobody
- سال انتشار: 2009
- کارگردان: ژاکو وان دورمال
- بازیگران: جارد لتو، توبی رگبو، سارا پلی، دیانه کروگر، ریس ایفانز
- امتیاز (IMDb): 7.7
- امتیاز راتن تومیتوز: 67%
Mr. Nobody فیلمی است که به روایت زندگی مردی ۱۱۸ ساله به‌نام نیمو نوبادی می‌پردازد. در دنیایی که انسان‌ها به جاودانگی دست یافته‌اند؛ او آخرین انسان فانی روی زمین است. نیمو، خاطرات پیچیده و گره‌خورده‌ای دارد که او را به سه نقطه‌عطف مهم در ۹ سالگی، ۱۵ سالگی و ۳۴ سالگی زندگی‌اش میبرد. در هریک از این نقاط، او با انتخاب‌های مختلفی روبه‌رو می‌شود که هرکدام به یک آینده متفاوت منجر می‌شود.
این فیلم به زیبایی نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات کوچک و اتفاقات تصادفی می‌توانند مسیر زندگی ما را به کلی تغییر دهند. از یک بند کفش پاره تا یک تخم‌مرغ آب‌پز همه می‌توانند نقش مهمی در شکل‌گیری سرنوشت ما ایفا کنند. این ایده، ما را به یاد فلسفه اگزیستانسیالیسم می‌اندازد که بر اهمیت انتخاب‌های فردی و مسئولیت‌پذیری انسان تاکید دارد.
این اثر در جشنواره‌های معتبر جهانی مانند جشنواره فیلم ونیز مورد توجه قرار گرفت و جوایز ارزشمندی را از آن خود کرد. در جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز، آقای نوبادی توانست جایزه معتبر اوسلا طلایی و لانچیا را از آن خود کند و به‌عنوان یکی از بهترین فیلم های جهان سال 2009 از جشنواره شناخته شود.
پسرانگی – boyhood
- سال انتشار: 2014
- کارگردان: ریچارد لینکلیتر
- بازیگران: پاتریشا آرکت، الار کولترین، لورلای لینکلیتر
- امتیاز (IMDb): 7.9
- امتیاز راتن تومیتوز: 97%
داستان فیلم ماجرای دوازده سال زندگی ماسون از کودکی تا نوجوانی را روایت می‌کند. ما شاهد رشد و تغییرات او در یک خانواده آمریکایی هستیم. از طلاق والدین گرفته تا ورود به مدرسه، دوستی‌ها، عشق‌های نوجوانی و پرسش‌های هویتی، همه‌وهمه در این فیلم به‌تصویر کشیده می‌شوند. این فیلم با نگاهی دقیق و صمیمی به تغییرات روحی و روانی این پسر و خانواده‌اش درطول این سال‌ها می‌پردازد.
boyhood اثری ماندگار و بی‌نظیر در تاریخ سینما است که با رویکردی نوآورانه به بررسی رشد و بلوغ انسان می‌پردازد. این فیلم، محصول یک دهه تلاش و پشتکار ریچارد لینکلیتر، کارگردان خلاق این اثر است که با فیلمبرداری پیوسته از کودکی تا بزرگسالی بازیگر اصلی یعنی الار کولترین، توانست گذر زمان و تغییرات زندگی را به شیوه‌ای بی‌بدیل به‌تصویر بکشد.
پسرانگی با استقبال بی‌نظیر منتقدان و مخاطبان روبه‌رو شد و جوایز متعددی را در جشنواره‌های مختلف ازجمله جشنواره فیلم برلین و جشنواره فیلم ساندنس دریافت کرد.
مالیخولیا – Melancholi
- سال انتشار: 2011
- کارگردان: لارس فون تریه
- بازیگران: کیرستن دانست، شارلوت گنزبور، کیفر ساترلند
- امتیاز (IMDb): 7.1
- امتیاز راتن تومیتوز: 80%
داستان از مراسم عروسی باشکوه جاستین آغاز می‌شود؛ اما شادی این روز بزرگ، به‌سرعت جای خود را به افسردگی عمیق جاستین می‌دهد. او که درگیر افکار تاریک و بدبینی است، به‌تدریج از دنیای اطراف خود فاصله می‌گیرد و روابطش با دیگران به‌ویژه خواهرش کلیر، تیره‌وتار می‌شود. درهمین‌حال، کلیر و همسرش جان، دو ستاره‌شناس، متوجه نزدیک شدن سیاره مالیخولیا به زمین می‌شوند و تلاش می‌کنند تا خانواده را از این خطر آگاه کنند.
مالیخولیا دومین فیلم از سه‌گانه افسردگی ساخته لارس فون تریر است که به عمق روان انسان و ترس‌های پنهان او نفوذ می‌کند. این فیلم، با روایتی شاعرانه و تصاویری سورئال به بررسی موضوعاتی مانند افسردگی، اضطراب و پایان جهان می‌پردازد. سیاره‌ای آبی به‌نام مالیخولیا رو به زمین می‌آید و قرار است به آن برخورد کند؛ اما آیا این سیاره تنها یک تهدید فیزیکی است؟
Melancholi با استقبال منتقدان و کسب جوایز متعدد به یکی از آثار شاخص سینمای معاصر تبدیل شد. کرستن دانست برای بازی در این فیلم، جایزه بهترین بازیگر زن جشنواره فیلم کن را دریافت کرد. این فیلم با زبان نمادین و روایتی غیرخطی، مخاطب را به چالش می‌کشد و او را به تفکری عمیق وامی‌دارد.
جایی برای پیرمردها نیست – No Country for Old Men
- سال انتشار: 2007
- کارگردان: جوئل کوئن، اتان کوئن
- بازیگران: تامی لی جونز، خاویر باردم، جاش برولین
- امتیاز (IMDb): 8.2
- امتیاز راتن تومیتوز: 93%
داستان از جایی آغاز می‌شود که لوئلین ماس یک شکارچی ساده به‌طور اتفاقی به مقدار زیادی پول و مواد مخدر دست پیدا می‌کند. این کشف زندگی آرام او را به کلی دگرگون می‌کند و هدف اصلی کشته شدن توسط یک قاتل حرفه‌ای و بی‌رحم به‌نام آنتون چیگور قرار می‌دهد.
چیگور با خونسردی و بی‌رحمی تمام، هر مانعی را برای رسیدن به پول از سر راه برمی‌دارد. او نمادی از تاریکی و مرگ است که با روش‌های بی‌رحمانه و خونین به دنبال شکار قربانیان خود می‌گردد. در مقابل این همه خشونت و بی‌قانونی کلانتر اد تام بل قرار دارد. او مردی است که سعی می‌کند با روش‌های سنتی خود، نظم را در جامعه برقرار کند؛ اما با افزایش خشونت و تغییر زمانه، متوجه می‌شود که روش‌های قدیمی دیگر کارآمد نیستند و دنیای اطرافش به سرعت در حال تغییر است.
جایی برای پیرمردها نیست براساس رمانی به‌همین‌نام نوشته کور مک‌کارتی ساخته شده است. این اثر علاوه‌بر موفقیت تجاری، تحسین منتقدان را نیز برانگیخت و جوایز متعددی را از آن خود کرد. No Country for Old Men در جوایز اسکار سال ۲۰۰۷ نامزد دریافت ۸ جایزه شد و در نهایت موفق به کسب ۴ جایزه اسکار در بخش‌های بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه اقتباسی و بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد.
مرد بی منطق – Irrational Man
- سال انتشار: 2015
- کارگردان: وودی آلن
- بازیگران: واکین فینیکس، پارکر پوزی، اما استون، جیمی بلاکلی
- امتیاز (IMDb): 6.6
- امتیاز راتن تومیتوز: 47%
مرد غیرمنطقی ما را به دنیای پیچیده و مبهم یک استاد فلسفه به‌نام آبه لوکاس میبرد. این استاد میانسال که زندگی‌اش به روزمرگی و پوچی کشیده شده است با تدریس فلسفه در دانشگاه به دنبال یافتن معنایی برای زندگی خود است؛ اما باوجود دانش فلسفی در زندگی شخصی‌اش با بحران عمیقی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
آشنایی با یکی از دانشجویانش، نقطه‌عطفی در زندگی لوکاس است. او تصمیم می‌گیرد قواعد اخلاقی را کنار بگذارد و با این کار، به‌دنبال یافتن هیجان و معنایی جدید در زندگی خود باشد. این تصمیم، سوالات اخلاقی و فلسفی بسیاری را در ذهن مخاطب ایجاد می‌کند.
آیا شکستن قواعد اخلاقی می‌تواند به زندگی معنا ببخشد؟ تا چه اندازه می‌توانیم برای رسیدن به خوشبختی، اصول اخلاقی را زیر پا بگذاریم؟ وودی آلن با ساخت این فیلم، مخاطب را به تفکری عمیق درباره مفاهیم فلسفی مانند آزادی، اختیار، اخلاق و معنای زندگی دعوت می‌کند.
عزیز از دست رفته – Gone Baby Gone
- سال انتشار: 2007
- کارگردان: بن افلک
- بازیگران: کیسی افلک، میشل موناهن، مورگان فریمن و اد هریس
- امتیاز (IMDb): 7.6
- امتیاز راتن تومیتوز: 94%
داستان این فیلم درباره ربوده شدن دختری چهار ساله است که خانواده را مجبور می‌کند تا دو کارآگاه حرفه‌ای را برای یافتن او استخدام کنند. درطول این جست‌وجوی پرماجرا، کارآگاهان با پیچیدگی‌های روانشناسی انسان و فلسفه‌های مختلفی روبه‌رو می‌شوند.
Gone Baby Gone تنها یک فیلم معمایی نیست، بلکه سفری به اعماق روان انسان و جست‌وجویی برای یافتن معنا در میان آشفتگی‌های زندگی است. این فیلم به‌خوبی نشان می‌دهد که چگونه فقدان یک عزیز می‌تواند زندگی افراد را دگرگون کند و آن‌ها را به پرسش‌هایی عمیق درباره هستی و معنای زندگی سوق دهد.
عزیز از دست رفته از بهترین فیلم های روانشناسی که اولین تجربه کارگردانی افلک محسوب می‌شود با استقبال گرم منتقدان و مخاطبان همراه بود و حتی ایمی رایان را نامزد دریافت جایزه اسکار کرد.
نیویورک، جز به کل – Synecdoche, New York
- سال انتشار: 2008
- کارگردان: چارلی کافمن
- بازیگران: سامانتا مورتون، میشل ویلیامز، کاترین کینر، امیلی واتسون
- امتیاز (IMDb): 7.5
- امتیاز راتن تومیتوز: 69%
کیدن کوتار، کارگردانی با استعداد و پرشور، پس از دریافت جایزه معتبر مک‌آرتور زندگی‌اش به کلی دگرگون می‌شود. درحالی‌که این جایزه به او امکان ساختن نمایش رویایی‌اش را می‌دهد، زندگی شخصی‌اش با ترک همسرش روبه‌رو می‌شود. کوتار در تلاش است تا با ساخت یک نمایش تئاتری بزرگ و پرهزینه هم به بحران وجودی خود پایان دهد و هم به نوعی به همسرش ثابت کند که هنوز هم هنرمندی تواناست.
Synecdoche, New York اولین تجربه چارلی کافمن به‌شمار می‌رود. او در این فیلم به‌خاطر جست‌وجوی عمیق در اعماق روان انسان و پرداختن به مفاهیم فلسفی پیچیده، لقب کافکای آمریکایی را به خود اختصاص داده است.
این اثر که به یکی از بحث‌برانگیزترین آثار سینمای معاصر تبدیل شد، واکنش‌های متفاوتی را از سوی منتقدان برانگیخت. برخی، این فیلم را اثری پرمدعا می‌دانند که در انتقال مفاهیم خود به مخاطب ناکام مانده است. در مقابل، عده‌ای دیگر “سینکدوک، نیویورک” را شاهکاری بی‌نظیر و یکی از بهترین فیلمهای فلسفی تاریخ سینما می‌دانند که به عمق وجود انسان نفوذ می‌کند و پرسش‌های بنیادینی را درباره زندگی و مرگ می‌کند.
مروری بر پایان مقاله بهترین فیلم های فلسفی
در مقاله بهترین فیلمهای فلسفی، 10 عنوان از بهترین فیلمهای مفهومی سینما معرفی شده است؛ اما سؤالی که پیش می‌آید این است که از میان این همه اثر، کدام‌یک از همه برجسته‌تر هستند؟
اینکه کدام فیلم ژانر فلسفی بهترین است، تا حد زیادی به سلیقه شخصی و پیش‌زمینه‌های هر فرد بستگی دارد. برخی از فیلم‌ها با رویکردی انتزاعی و سورئال، ذهن مخاطب را به چالش می‌کشند، درحالی‌که برخی دیگر با روایتی واقع‌گرایانه به بررسی مسائل فلسفی می‌پردازند. به‌همین‌دلیل، انتخاب بهترین فیلم امری نسبی است.
پیشنهاد می‌شود که در بخش نظرات، تجربیات خود را از تماشای فیلم های فلسفی به اشتراک بگذارید تا سایر علاقه‌مندان بتوانند از آن‌ها بهره‌مند شوند.
