آیا ارزهای دیجیتال می‌توانند جایگزین سیستم‌های پولی سنتی شوند؟

ارزهای دیجیتال از زمان ظهور بیت‌کوین در سال ۲۰۰۸، به عنوان یک پدیده تحول‌آفرین در حوزه مالی مطرح شده‌اند. این فناوری مبتنی بر بلاک‌چین، وعده‌هایی مانند غیرمتمرکزسازی، کاهش هزینه‌های تراکنش، امنیت بالا و دسترسی جهانی را ارائه می‌دهد. اما سوال اساسی این است: آیا این نوآوری می‌تواند جایگزین سیستم‌های پولی سنتی مبتنی بر پول فیات و سیستم‌های بانک‌داری مرکزی شود؟ پاسخ به این پرسش پیچیده‌تر از یک «بلی» یا «خیر» ساده است.

در حالی که ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز (مانند بیت‌کوین و اتریوم) در برخی کاربردهای خاص موفق عمل کرده‌اند، ظهور ارزهای دیجیتال بانک‌های مرکزی (CBDCها) و چالش‌های ساختاری موجود، سناریوی احتمالی را به سمت همزیستی این دو سیستم پیش می‌برد. تحلیل حاضر نشان می‌دهد که جایگزینی کامل سیستم‌های سنتی در کوتاه‌مدت غیرممکن است، اما تحولات فناورانه به طور قطعی تعادل قدرت در نظام مالی جهانی را تغییر خواهد داد.

چالش‌های پیش روی جایگزینی کامل

محدودیت‌های مقیاس‌پذیری

شبکه بیت‌کوین تنها قادر به پردازش ۷ تراکنش در ثانیه است، در حالی که سیستم‌هایی مانند ویزا توانایی پردازش ۲۴,۰۰۰ تراکنش در ثانیه را دارند. اگرچه راهکارهای لایه دوم مانند Lightning Network این محدودیت را کاهش می‌دهند، اما پیچیدگی فنی آنها adoption گسترده را دشوار می‌کند.

نوسانات قیمتی و عدم ثبات

قیمت ارز دیجیتال همواره نوسانات شدیدی را تجربه می‌کند. برای مثال، بیت‌کوین در سال ۲۰۲۱ به ۶۴,۰۰۰ دلار رسید و در سال ۲۰۲۲ به زیر ۱۷,۰۰۰ دلار سقوط کرد. این نوسانات، عملکرد آن را به عنوان واحد حساب و ذخیره ارزش زیر سوال می‌برد. حتی استیبل‌کوین‌ها که به دارایی‌های پایدار وابسته هستند، در مواردی مانند سقوط TerraUSD در مه ۲۰۲۲ با بحران اعتماد مواجه شدند.

مزایای بالقوه ارزهای دیجیتال

در ادامه این نوشتار به بررسی مزایای ارزهای دیجیتال پرداخته‌ایم، همراه ما باشید.

کاهش هزینه های تراکنش و کارایی عملیاتی

سیستم‌های غیرمتمرکز مانند بیت‌کوین می‌توانند هزینه‌های تراکنش بین‌المللی را تا ۸۰٪ کاهش دهند. این مزیت به ویژه در حواله‌های فرامرزی مشهود است که در سیستم سنتی معمولاً ۵-۱۰٪ هزینه کارمزد دارد. قراردادهای هوشمند در پلتفرم‌هایی مانند اتریوم، امکان خودکارسازی فرایندهای مالی پیچیده را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌کنند.

مقاومت در برابر تورم و سیاستهای پولی انبساطی

بیت‌کوین با محدودیت عرضه ۲۱ میلیون واحدی، مکانیزمی ضدتورمی ارائه می‌دهد. این ویژگی در مقابل سیاست‌های تسهیل کمی بانک‌های مرکزی که باعث کاهش ارزش پول ملی می‌شوند، جذابیت خاصی برای سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. در دوره‌های تورمی ۲۰۲۱-۲۰۲۲، بیت‌کوین به عنوان «طلای دیجیتال» مورد توجه قرار گرفت.

سناریوهای محتمل برای آینده

شواهد نشان می‌دهد که احتمالاً شاهد ترکیبی از سیستم‌های سنتی، CBDCها و ارزهای دیجیتال غیرمتمرکز خواهیم بود. در این مدل، CBDCها برای تراکنش‌های روزمره و سیاست‌گذاری پولی استفاده می‌شوند، در حالی که ارزهای غیرمتمرکز نقش دارایی‌های سرمایه‌ای را ایفا می‌کنند. فناوری‌هایی مانند Atomic Swaps امکان مبادله مستقیم بین این سیستم‌ها را فراهم می‌آورند.

همچنین در کشورهای با تورم بالا و نظام بانکی ناکارآمد (مانند آرژانتین، ایران، ترکیه و نیجریه)، ارزهای دیجیتال ممکن است نقش پررنگ‌تری پیدا کنند. نیجریه که در سال ۲۰۲۲ CBDC خود را راه‌اندازی کرد، شاهد adoption سریع در کنار استفاده از استیبل‌کوین‌ها بوده است.

مهمترین چالش پیش رو

غیرقابل برگشت بودن تراکنش‌ها که به عنوان یک مزیت امنیتی تبلیغ می‌شود، در عمل می‌تواند به معضلی برای کاربران عادی تبدیل شود. بر اساس گزارش Chainalysis، سالانه حدود ۰.۵٪ از بیت‌کوین‌های در گردش به سرقت می‌روند که بازیابی آنها تقریباً غیرممکن است.

سخن پایانی

شواهد موجود نشان می‌دهد که ارزهای دیجیتال در شکل فعلی قادر به جایگزینی کامل سیستم‌های پولی سنتی نیستند، اما به عنوان یک نیروی تحول‌آفرین، سیستم مالی جهانی را به سمت دیجیتالی‌شدن و کارایی بیشتر سوق می‌دهند. سرعت این تحولات به عواملی مانند پیشرفت‌های فنی در مقیاس‌پذیری، هماهنگی بین‌المللی در تنظیم مقررات و نوسانات بازارهای جهانی بستگی دارد. آنچه مسلم است، عصر جدیدی در نظام مالی در حال شکل‌گیری است که در آن مرز بین سنت و نوآوری به تدریج محو خواهد شد.